ត្រូវមានក្រមប្រតិបត្តិជាចាំបាច់ ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព និងភាពជាក់ស្តែង

សមុទ្រចិនខាងត្បូងស្ថិតនៅតំបន់មានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រ និងសារៈសំខាន់សម្រាប់ប្រទេសក្នុង និងក្រៅតំបន់។ ស្ថានភាពនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង សន្តិសុខ និងស្ថិរភាព មិនត្រឹមតែប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់ដល់ប្រទេសក្នុងតំបន់ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងប៉ះពាល់ដល់ស្ថានភាព អន្តរជាតិថែមទៀត។

ការដែលបណ្តាប្រទេសផ្សេងទៀតចាប់អារម្មណ៍លើសមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺជាតំបន់ដែលមានផ្លូវសមុទ្រអន្តរជាតិជាច្រើន ដែលយោងទៅតាមអនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីច្បាប់សមុទ្រ (UNCLOS)១៩៨២ប្រទេសនានាមានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការធ្វើនាវាចរណ៍ និងការហោះហើរ ស្របតាមបទប្បញ្ញត្តិពាក់ព័ន្ធនៃអនុសញ្ញា។

ប្រឈមមុខនឹងការវិវឌ្ឍន៍ដ៏ស្មុគស្មាញនៃតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង នៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ និងដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ ទាំងអាស៊ាន និងចិនបានដឹងពីតម្រូវការសម្រាប់ក្រមសីលធម៌ ដើម្បីគ្រប់គ្រងអាកប្បកិរិយារបស់ភាគីដែលពាក់ព័ន្ធនៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង។

ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្នុងដំណើរការចរចា អាស៊ាន និងចិន មិនអាចឈានដល់ក្រមប្រតិបត្តិនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ ភាគីទាំងពីរបានយល់ព្រមចុះហត្ថលេខាលើសេចក្តីប្រកាសស្តីពីការប្រតិបត្តិនៃភាគីនានានៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង នៅថ្ងៃទី 4 ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ 2002 ដែលបង្ហាញពីការប្តេជ្ញាចិត្តជាច្រើនលើការអនុលោមតាមច្បាប់អន្តរជាតិ UNCLOS 1982 គោលការណ៍នៃការរួមរស់ដោយសន្តិភាព។ សន្ធិសញ្ញាមិត្តភាពជិតស្និទ្ធ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (TAC) សកម្មភាពដែលត្រូវលើកទឹកចិត្ត និងសកម្មភាពដែលត្រូវកាត់បន្ថយ…។

នៅក្នុងសិក្ខាសាលានាថ្ងៃទី ២៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០២២ ដើម្បីអបអរសាទរខួបលើកទី ២០ នៃ DOC រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន និងចិន បានចុះហត្ថលេខាលើ DOC ទាំងអស់បាននិយាយសង្កត់ធ្ងន់លើអត្ថន័យ និងសារៈសំខាន់នៃ DOC សម្រាប់ការថែរក្សា DOC សន្តិភាព សន្តិសុខ ស្ថិរភាព និង វិបុលភាពក្នុងតំបន់ លើកកំពស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើមូលដ្ឋានគោរពគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ ជាពិសេស UNCLOS។

ជាឯកសារដំបូងដែលអាស៊ាន និងចិនសម្រេចបានអំពីបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង ឯកសារ DOC គឺជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ឆ្លុះបញ្ចាំង និងវាយតម្លៃភាពស្របច្បាប់ និងសកម្មភាព អាកប្បកិរិយារបស់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ស្របតាមការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួន។ ទន្ទឹមនឹងនោះ DOC ក៏ជំរុញការកសាងទំនុកចិត្ត និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដែនសមុទ្ររវាងអាស៊ាន និងចិនផងដែរ។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅលើការពិតត្រូវតែទទួលស្គាល់ដោយត្រង់ថា ទោះបីជា DOC មានសារៈសំខាន់ខ្លាំងក៏ដោយ ក្នុងរយៈពេល 20ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ស្ថានភាពនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង បានបន្តមានការវិវឌ្ឍន៍ដ៏ស្មុគស្មាញជាច្រើន និងហេតុផលមួយក្នុងចំណោមហេតុផលសម្រាប់ភាពស្មុគស្មាញ គឺការអនុវត្ត DOC មិនមានភាពធ្ងន់ធ្ងរ និងពេញលេញ ហើយមិនបានបំពេញបំណងដំបូងរបស់អ្នកចរចា ក៏ដូចជាប្រទេសហត្ថលេខី។ ឧប្បត្តិហេតុជាច្រើនបានកើតឡើងនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដូចជាការប្រឈមមុខដាក់គ្នានៅតំបន់ប្រជុំកោះលិចទឹកScarborough  ឆ្នាំ 2012 រវាងប្រទេសចិន និងហ្វីលីពីន។ វិបត្តិខួងយករ៉ែ 2014 រវាងចិន និងវៀតណាម; ការសាងសង់ និងការធ្វើទំនើបកម្មយោធារបស់ចិនលើកោះសិប្បនិមិត្តនៅប្រជុំកោះ Spratly ឬការបន្តយាយីរបស់ចិនចំពោះសកម្មភាពកេងប្រវ័ញ្ចប្រេង និងឧស្ម័នរបស់វៀតណាមនៅក្នុងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្តាច់មុខ (EEZ)របស់ប្រទេស អាស៊ាន។ បានវាយប្រហារដោយហឹង្សាលើអ្នកនេសាទវៀតណាមនៅក្នុងដែនទឹកជុំវិញប្រជុំកោះ Paracel ហើយបន្ទាប់មកបានដាក់ជាឯកតោភាគីម្តងហើយម្តងទៀតនូវការហាមឃាត់ការនេសាទយ៉ាងច្បាស់លាស់នៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង រួមទាំងដែនទឹក និងកោះដែលស្ថិតនៅក្រោមអធិបតេយ្យភាពនៃប្រទេសវៀតណាម និងប្រទេសដទៃទៀត។

ដូច្នេះហើយ ការកសាងក្រមប្រតិបត្តិដែលមានភាពជាក់ស្តែង និងមានប្រសិទ្ធភាពនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង (COC) បានក្លាយជាគោលដៅសម្រាប់ប្រទេសទាំងអស់នៅក្នុងតំបន់។ ប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ អាស៊ាន និងចិនបានខិតខំប្រឹងប្រែងយ៉ាងខ្លាំងក្នុងការចរចារលើការកសាង COC។ ប៉ុន្តែតាមពិតទៅ ដំណើរការចរចា COC ពិតប្រាកដបានធ្វើឡើងតាំងពីឆ្នាំ 2018 រហូតមកដល់ពេលនេះ ហើយបន្ទាប់មកជួបការលំបាកដោយសារជំងឺរាតត្បាតកូវីដ​១៩ ដូច្នេះវឌ្ឍនភាពនៃការចរចាក៏មានការរំខានជាក់លាក់ផងដែរ។ ថ្មីៗនេះ អាស៊ាន និងចិន បានបង្ហាញពីការប្តេជ្ញាចិត្តបន្តការចរចាឡើងវិញទាំងទម្រង់អនឡាញ និងទល់មុខគ្នា ហើយធ្វើឱ្យមានវឌ្ឍនភាពវិជ្ជមាន។ ការអភិវឌ្ឍន៍រីកចម្រើនបំផុតមួយគឺការពិតដែលថាអាស៊ាន និងចិនបានព្រមព្រៀងគ្នាថា របាយការណ៍នៃ COC ត្រូវតែជាឯកសារជាក់ស្តែង និងមានប្រសិទ្ធភាព ស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ ជាពិសេស UNCLOS ឆ្នាំ 1982 ។

ក្នុងដំណើរការចរចា អាស៊ាន និងចិនទាំងពីរបានសម្តែងការប្តេជ្ញាចិត្តដើម្បីសម្រេចបាន COC ក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ ប៉ុន្តែបានបញ្ជាក់ថា វាមិនមែនដោយសារតែសម្ពាធពេលវេលាដែលខ្លឹមសារ និងគុណភាពនៃ COC មិនត្រូវបានអើពើនោះទេ ដោយធានាថា COC ត្រូវតែមានភាពជាក់ស្តែងនិងប្រសិទ្ធភាពពិតប្រាកដ។  នៅពេលដែល COC រវាងអាស៊ាន និងចិនត្រូវបានអនុម័ត និងគោរព និងគាំទ្រដោយសហគមន៍អន្តរជាតិ វានឹងបញ្ជូនសញ្ញាល្អណាស់អំពីសមត្ថភាពរបស់អាស៊ាន និងចិនក្នុងការគ្រប់គ្រងភាពខុសគ្នា ក៏ដូចជាដោះស្រាយបញ្ហាក្នុងតំបន់។

COC ជាក់ស្តែង និងមានប្រសិទ្ធភាពជាចាំបាច់ត្រូវតែមានកាតព្វកិច្ចស្របច្បាប់ ដើម្បីឈានទៅដល់គោលដៅចុងក្រោយ និងខ្ពស់បំផុតក្នុងការប្រែក្លាយសមុទ្រចិនខាងត្បូង ទៅជាសមុទ្រសន្តិភាព មិត្តភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ រួមចំណែកដល់ការអភិវឌ្ឍន៍សមុទ្រចិនខាងត្បូង វិបុលភាព ការអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងតំបន់ និងពិភពលោក៕

ដោយ៖ ធីរីណា