ដំណើរជាតិកម្ពុជា ៤២ ឆ្នាំ (១៩៧៩-២០២១)

ចែករំលែក៖

ភ្នំពេញ,ស្ថានភាពសង្គមកម្ពុជាក្រោយថ្ងៃរំដោះ៧ មករា ១៩៧៩ ប្រជាជានដែលបានរួចផុតពីការសម្លាប់រង្គាលរបស់ខ្មែរក្រហម ភាគច្រើនជាស្ត្រីមេម៉ាយ ក្មេងកំព្រា មនុស្សចាស់ជរា និងមនុស្សបាក់កម្លាំង។ ពួកគេមានតែបាតដៃទទេ ពុំមានគោ ក្របី រទេះ នង្គ័ល សម្រាប់ធ្វើស្រែចម្ការបង្កបង្កើនផលនោះទេ។ អ្នកខ្លះវិលមកស្រុកកំណើតរបស់ខ្លួនវិញ។ អ្នកខ្លះបានជួបជុំឪពុកម្ដាយសាច់ញាតិ អ្នកខ្លះព្រាត់ប្រាស់ឪពុកម្ដាយសាច់ញតិ អ្នកខ្លញសា្លប់ស្ទើរតែផុតពូជតែម្ដង។ អ្នកដែលអស់សង្ឃឹមនិងរស់នៅស្រុកខ្មែរ បាននាំគ្នាភៀសខ្លួនទៅកាន់ជំរំជនភៀសខ្លូនតាមព្រំដែនកម្ពុជា ថៃ។

ស្បៀងអាហារ និង ស្រូវមួយភាគធំត្រូវពូកខ្មែរក្រហមបំផ្លាញចោលមុនពេលចាកចេញ សូម្បីតែវាលស្រែដែលពោរពេញទៅដោយស្រូវទុំក៏ត្រូវពួកខ្មែរក្រហមដុតកំទេចដែរ។ រីឯខែមករា ដែលជាពេលរំដោះគឺជារដូវប្រាំងដែលមិនអាចបង្កបង្កើនផលបាន។
ប្រទេសទាំងមូលគ្មានចរាចរណ៍ទំនិញ និង គ្មានរូបិយវត្ថុ។ ប្រជាជនប្រមាណ៨០ភាគរយកំពុងស្វែងរកញាតិមិត្ត និង មិនអាចបង្កបង្កើនផលបាន។ សាលារៀន មន្ទីពេទ្យ និង វត្តអារាមកំពុងតែក្លាយទៅជាទីស្នាក់អាស្រ័យរបស់ប្រជាជនដែលមិនទាន់អាចរកជម្រកបាន……។
✓-ការស្ថាបនាសេដ្ឋកិច្ច
ក្រោយសម័យខ្មែរក្រហម កម្ពុជាទទួលរងនូវការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ និង ប្រឈមទៅនិងគ្រោះទុរ្ភិក្ស។ បញ្ហាចម្បងដែលរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាត្រូវធ្វើគឺដោះស្រាយបញ្ហាស្បៀងរបស់ប្រជាជនទូទាំងប្រទេស។
សហភាពសូវៀត វៀតណាម និង ប្រទេសសង្គមនិយមបានផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារ សម្ភារប្រើប្រាស់បច្ចេកទេស ពូជស្រូវ ដំណាំ វត្ថុធាតុដើម និង បច្ចេកទេស ដើម្បីចាប់ផ្ដើមអោយមានផលិតកម្ម សិប្បកម្ម និង ឧស្សាហកម្មនៅកម្ពុជា។
ជំហានដំបូងក្នុងការស្ថាបនាសេដ្ឋកិច្ច រដ្ឋាភិបាលបានបង្កើតក្រុមសាមគ្គីបង្កបង្កើនផល ឬ ក្រុមប្រវាស់ដៃក្នុងគោលបំណងអោយប្រជាជនចេះជួយគ្នាក្នុងកាលៈទេសៈដែលខ្វះខាតឧបករណ៍ និង មធ្យោបាយបង្កបង្កើនផល កម្លាំងពលកម្ម គោក្របី គ្រាប់ពូជ និង ធនធាន។ ការបង្កើតក្រុមសាមគ្គីនេះក៏ដើម្បីជួយសម្រាលបន្ទុកដល់ស្រីមេម៉ាយ ក្មេងកំព្រា មនុស្សចាស់ជរា អ្នកបាក់កម្លាំងដែលគ្មានឧបករណ៍បង្កបង្កើនផលផងដែរ។ ក្រុមសាមគ្គីនីមួយៗមានសមាជិក១០គ្រួសារ ឬ អាចច្រើនជាងនេះ។
សេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជាបានពឹងផ្អែកលើវិស័យកសិកម្មបែបយថាផល។ ប្រជាជនខ្មែរ៩០ភាគរយប្រកបមុខរបរកសិកម្មពិសេសដំណាំស្រូវ។ ក្រៅពីដំណាំស្រូវ មានដំណាំស្បៀង និង ដំណាំឧស្សាហកម្មផ្សេងទៀតសម្រាប់ឧបត្ថម្ភក្នុងស្រុក និងសម្រាប់នាំចេញដូចជា ផលិតកម្មកៅស៊ូ អាជីវកម្មព្រៃឈើ ការនេសាទ ការដាំក្រចៅ………។
✓-ការស្ថាបនាសង្គម
តម្រូវការ និង កិច្ចការដែលត្រូវធ្វើដើម្បីស្ថាបនាសង្គមលើគ្រប់វិស័យមានទំហំធំធេង ប៉ុន្តែកម្ពុជាជួបប្រទះនូវបញ្ហាកង្វះខាតធនធានមនុស្ស កង្វះខាតថវិកា កង្វះខាតធនធានគ្រប់សព្វបែបយ៉ាង និង រងគំនាបរបស់មហាអំណាចសេរី និង ប្រទេសដែលជាសម្ពន្ធមិត្ត។
✓-វិស័យអប់រំ
ក្រោយថ្ងៃទី៧ មករា ១៩៧៩ វិស័យអប់រំ និង វប្បធម៌ដែលពួកខ្មែរក្រហមព្យាយាមមកកំទេចចោលត្រូវបានស្ដារឡើងវិញភ្លាមៗ។ ការប្រមូលគ្រូបង្រៀនដែលនៅរស់ និង សិស្សានុសិស្សត្រូវបានប្រព្រឹត្តទៅគ្រប់ទិសទី។ រដ្ឋាភិបាលបានប្រើគោលនយោបាយមួយគឺ អ្នកចេះច្រើនបង្រៀនអ្នកចេះតិច អ្នកចេះតិចបង្រៀនអ្នកមិនចេះ…..។ ការបង្រៀន និង ផ្ទេរចំណេះដឹងបានចាប់ផ្ដើមឡើងយ៉ាងផុសផុលក្នុងសាលារៀន វត្តអារាម តាមផ្ទះប្រជាជន និង ក្រោមដើមឈើជាដើម សិស្សានុសិស្សប្រើក្រដាស់ចាស់ៗ និង ធ្យូងមកសេរសេរ។
រដ្ឋបាលរៀបចំប្រព័ន្ធអប់រំអោយបានទូលំទូលាយ និង ពង្រឹងបន្ថែមពីទីក្រុងរហូតដល់តំបន់ដាច់ស្រយាល
សាលារៀនបានបើកទ្វារទទួលសិស្សពីមតេយ្យសិក្សា រហូតដល់ឧត្តមសិក្សា
រដ្ឋបានបំផុសចលនាអក្ខរកម្ម ព្រមទាំងបណ្ដុះបណ្ដាលគ្រូ អ្នកជំនាញផ្សេងៗ
សម្ភារសិក្សាក៏មានសមរម្យតាមរយៈអំណោយរបស់វៀតណាម សហភាពសូវៀត និងប្រទេសសង្គមនិយមដទៃទៀត។
✓-វិស័យវប្បធម៌
រដ្ឋបានប្រមូលផ្ដុំអ្នកសិល្បះ និង សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកសិល្បះ ដែលនៅសេសសល់
សាលាវិចិត្រសិល្បះបានបើកទ្វារឡើងវិញនៅថ្ងៃទី២៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៨១
រោងភាពយន្តមួយចំនួនចាប់ផ្ដើមបើកទ្វារឡើងវិញជាបណ្ដើរៗ
វត្តអារាមត្រួវបានជួសជុល និង ដំណើរការឡើងវិញ
ការជ្រើសរើសគូរស្រករ និង រៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍តាមប្រពៃណីមានការបើកទូលំទូលាយឡើងវិញ។
✓-វិស័យសេដ្ឋកិច្ច
មជ្ឈមណ្ឌលកុមារកំព្រាជាច្រើនបានបើកទ្វារ និង ទទួលកុមារប្រមាណ៦០០០នាក់ នៅទូទាំងប្រទេស
ជនពិការ និង ស្ត្រីមេម៉ាយត្រូវបានបែងចែកទៅតាមក្រុមសាមគ្គី ឯសាលាបណ្ដុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈសម្រាប់ជនពិការមួយចំនួនក៏បានបើកទ្វារ
ការផ្គត់ផ្គង់ទឹកស្អាត និង ភ្លើងអគ្គិសនីបានចាប់ផ្ដើមបន្ថិចម្ដងៗ
ច្បាប់ការពារកម្មសិទ្ធឯកជនដោយផ្ដល់កម្មសិទ្ធិដល់ប្រជាជនខ្មែរដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៨៧។
✓-វីស័យសុខាភិបាល
មន្ទីពេទ្យជាច្រើនត្រូវបានដំណើរការឡើងវិញ ប៉ុន្តែកង្វះខាតធនធានមនុស្ស គ្រឿងបរិក្ខា ថ្នាំសង្កូវនៅតែជាបញ្ហាប្រឈមដ៏សំខាន់
មហាវិទ្យាល័យវេជ្ជសាស្ត្រ ឳសថសាស្ត្រ និង តឲទន្តសាស្ត្រត្រូវបើកអោយដំណើរការវិញនៅថ្ងៃ១៩ មករា ១៩៨០
សាលាសុខាភិបាលមជ្ឈឹម និង ខេត្តក្រុងបានបើកដំណើរការវិញជាបន្តបន្ទាប់។
✓-ការចចាររកសន្តិភាព និង ការបង្រូមបង្រូមជាតិ
ការចរចាររកសន្តិភាព
នៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៨៤ គម្រោងជួបចរចារនៅប្រទេសបារាំង រវាងរដ្ឋាភិបាលសាធាណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា និង សម្ដេច នរោត្តម សីហនុ ដែលជាតំណាងរដ្ឋាភិបាលសម្ពន្ធត្រីភាគីត្រូវបានអាក់ខានដោយសារចិន និង ខ្មែរក្រហមបានដាក់គំនាបលើសម្ដេច នរោត្តម សីហនុ។
ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៨៥ ស្ថានភាពនយោបាយនៅអាស៊ី និង ក្នុងពិភពលោកមានភាពធូស្រាលជាងមុន។ សហភាពសូវៀតបានប្រកាសយកកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ច និង សង្គមដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមកឈ្មោះថា Perestroika ព្រមទាំងដកទ័ពចេញពីអាហ្វហ្គានីស្ថាននៅឆ្នាំ១៩៨៥។ កត្តាទាំងនេះបានអនុគ្រោះដល់ការចរចារសន្ដិភាពនៅកម្ពុជា។ ផែនការស្ដីពីការដាក់កំហិតអោយកងទ័ពវៀតណាមដកចេញពីកម្ពុជាអោយអស់នៅឆ្នាំ១៩៨៩ ត្រូវបានរៀបចំឡើង។
នៅឆ្នាំ១៩៨៧ ជំនួបកំពូលរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និង សហភាពសូវៀត បានធ្វើអោយស្ថានភាពការណ៍នយោបាយនៅកម្ពុជាប្រសើរជាងមុន។
នៅថ្ងៃទី២ធ្នូ ឆ្នាំ១៩៨៧ មានការជួបជុំគ្នាលើកទី១នៅហ្វែអត់តាដឺន័រ ប្រទេសបារាំងរវាងសម្ដេចនរោត្តម សីហនុ និង លោកហ៊ុន សែន ដែលជាតំណាងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា។ ភាគីទាំងពីរបានចុះហត្ថលេខាព្រមព្រៀង និង ចរចាររកដំណោះស្រាយនៅកម្ពុជាដោយកំណត់កាលបរិច្ឆេទក្នុងការជួបគ្នាលើកទី២ និង លើកទី៣។
ក្រោយអន្តរាគមន៍របស់បរទេស លោក សឺន សាន និង ខៀវ សំផន ក៏ព្រមចូលតុចរចារ។ នៅថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៨៨ ការចរចារលើកដំបូងដោយមានការចូលរួមទាំង៤ ភាគី និង ប្រទេដែលពាក់ព័ន្ធបានប្រព្រឹត្តឡើងនៅប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី។ ជំនូបនេះបានផ្ដល់នូវលទ្ធផលជាច្រើនដូចជា៖
ការកំណត់ការដកទ័ពវៀតណាមចេញពីប្រទេសកម្ពុជា
ការទប់ស្កាត់អំពើរប្រល័យពូជសាសន៍មិនអោយវិលត្រលប់មកវិញ
ការបញ្ឈប់ជំនួយរបស់បរទេស ទៅអោយក្រុមដែលប្រឆាំងនិងរដ្ឋាភិបាលសារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា
ការបញ្ឈប់ការជ្រៀតជ្រែកពីខាងក្រៅក្នុងកិច្ចការរបស់កម្ពុជា។
ការដកទ័ពចេញពីទឹកដីកម្ពុជា និង វិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ
នៅថ្ងៃទី៥ មករា ឆ្នាំ១៩៨៩ វៀតណាមបានប្រកាសថា កងទ័ពរបស់ខ្លួនបានដកចេញអោយអស់ពីកម្ពុជានៅចុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៨៩ ហើយនៅថ្ងៃទី២៩-៣០ មេសា ១៩៨៩ សភាជាតិនៃរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាបានបើកសម័យប្រជុំវិសាមញ្ញមួយដោយសម្រេចធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា៖
-ប្ដូរឈ្មោះប្រទេសពី សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា ទៅជារដ្ឋកម្ពុជា
-ប្ដូរទង់ជាតិ និង ភ្លេងជាតិ
-លុបបំបាត់ច្បាប់ប្រហារជីវិត (លុបទោសប្រហារជីវិត)
-ទទួលស្គាល់ព្រះពុទ្ធសាសនាជាសាសនារបស់រដ្ឋ និង លុបចោលការកំហិត (លក្ខខណ្ឌ) អ្នកសាងផ្នូស (អ្នកបួស)
-បង្កើនទីផ្សារសេរី ផ្ដល់សេរីភាពសារពត៌មាន និង ការបង្កើតអង្គការសង្គមស៊ីវិល។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនេះបានលុបបំបាត់ចោលនូវការប្រើប្រាស់ពាក្យសង្គមនិយម ព្រមទាំងបានចែកប្រទេសកម្ពុជាជាប្រទេសអព្យាក្រឹត និង មិនចូលបក្សសម្ពន្ធ។
✓-ដំណោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយនៅកម្ពុជា
ក្រោយពីធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង ក្រោយពីការដកកងទ័ពវៀតណាមចេញពីប្រទេសកម្ពុជានៅថ្ងៃទី២៦ វិច្ឆិកា ១៩៨៩ វេទិការបស់សម្ដេច នរោត្តមសីហនុ និង លោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយនៅកម្ពុជាបានប្រព្រឹត្តទៅជាបន្តបន្ទាប់នៅទីក្រុងប៉ារីស (ប្រទេសបារាំង) ទីក្រុងហ្សាកាតា (ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី) ទីក្រុងតូក្យូ (ប្រទេសជប៉ុន) និង ទីក្រុងប៉ាតាយ៉ា (ប្រទេសថៃ)៊
តាមរយះសន្និសិទអន្តរជាតិលើកទី១ នៅទីក្រុងប៉ារីស ថ្ងៃទី៣០ កក្កដា-៣០ កក្កដា ១៩៨៩ ក្រុមប្រឹក្សាជាតិជាន់ខ្ពស់ (SNC: Supreme National Council) បានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី១០ កញ្ញា ១៩៩០ ដែលមានសម្ដេច នរោត្តម សីហនុ ជាប្រធាន និង មានសមាជិក១២រូប ដែលមកពីរដ្ឋកម្ពុជា៦រូប និង សម្ពន្ធត្រីភាគីគឺ៦រូប។ ក្រុមប្រឹក្សានេះបានធ្វើការប្រជុំចំនួន៦លើកនៅទីក្រុងបាងកក ក្រុងប៉ារីស ក្រុងញ៉ូយ៉ក ក្រុងហ្សាកាតា និង ក្រុងប៉េកាំង។
ថ្ងៃទី២៣ ដល់ ២៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៩១ នៅទីក្រុងប៉ាតាយ៉ា គូបដិបក្ខខ្មែរទាំងបួនបានជួបជុំគ្នា និង បានចុះសម្រុងគ្នាអំពីគម្រោងការដោះស្រាយបញ្ហាជាតិ។
ក្រោយពីមានការជួបចរចារគ្នារវាងបណ្ដាភាគីខ្មែរនិងប្រទេសពាក់ព័ន្ធ ភាគីជម្លោះទាំងបួននៅកម្ពុជា និង ប្រទេស១៨ បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីសនៅថ្ងៃទី២៣ តុលា ១៩៩១ ហើយបញ្ហារបស់កម្ពុជាត្រូវបានដោះស្រាយ។
✓-កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ២៣ តុលា ១៩៩១
កិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីសថ្ងៃ២៣ តុលា ១៩៩១ ផ្ដោតទៅលើចំណុចពីរសំខាន់ៗគឺ៖
កិច្ចព្រមព្រៀងទាក់ទងទៅនិងអធិបតេយ្យភាព បូរណភាពទឹកដី អព្យាក្រឹត ឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ស្ដីពីការស្ដារ និង កសាងប្រទេសកម្ពុជាឡើងវិញ
ភាគីជម្លោះបានចាប់ដៃគ្នា យល់ព្រមធ្វើការបោះឆ្នោតជាសកលដែលមានអាជ្ញាធរបណ្ដោះអាសន្ននៃអង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជាដែលហៅកាត់ថាអ៊ុនតាក់ (UNTAK) មើលការទទួលខុសត្រូវ។
អ៊ុនតាក់មានថវិកាចំនួន៣០០០លានដុល្លា ដើម្បីរៀបចំបំពេញបេសកម្ម៤យ៉ាងគឺ៖
ដកអាវុធពីទ័ពរដ្ឋកម្ពុជា កងទ័ពខ្មែរក្រហម រណសិរ្សជាតិរំដោះប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ និង កងទ័ពរាជានិយមហ៊្វុនស៊ុនប៉ិច
បញ្ចូលរដ្ឋអំណាចទាំងសងខាងអោយរួមគ្នា (រដ្ឋកម្ពុជា និង រដ្ឋាភិបាលសម្ពន្ធត្រីភាគី)
រៀបចំការបោះឆ្នោតដោយសេរីដោយអ៊ុនតាក់
នាំជនភៀសខ្លួនប្រហែល៥០០០០នាក់ត្រលប់មកមាតុភូមិវិញ
ព្រឹត្តិការមួយដ៏សំខាន់ និង សក្ខីភាពនៃការរួមគ្នាឡើងវិញរបស់កម្ពុជា គឺការយាងត្រលប់មកកម្ពុជាវិញរបស់សម្ដេច នរោត្តម សីហនុ នៅខែវិច្ឆិកា ១៩៩១ ដោយមិនរង់ចាំការមកដល់នៃទាហានអ៊ុនតាក់ ឬ ការបោះឆ្នោត……..។
✓-ប្រទេសនៅតែមានតំបន់ត្រូតត្រា២ដ៏ដែល
ទោះបីអ៊ុនតាក់រៀបចំការបោះឆ្នោតក៏ដោយក៏ប្រទេសកម្ពុជានៅតែមានតំបន់ត្រួតត្រា២ មូលហេតុ ដោយមភាគីកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ បានដកខ្លួនចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងទិក្រុងប៉ារីស។
✓-នយោបាយ ឈ្នះៗ ជានយោបាយអច្ឆរិយៈ
ការបញ្ចប់សង្រ្គាមដោយនយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ គឺជាទស្សនៈវិជ្ជាសនិ្តភាព និងមានការប្តេជ្ញាចិត្តខាងនយោបាយដ៏មុតមាំរបស់ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ ការបញ្ចប់សង្គ្រាម មិនមែនជាអព្ភូតហេតុ ឬជាការស្រមៃដោយចៃដន្យនោះទេ ដូចនេះទើបនៅក្នុងដំណើរការអនុវត្តការបញ្ចប់សង្គ្រាម ទាមទារនូវការដឹកនាំដែលប្រកបដោយទេពកោសល្យខ្ពស់ និងមានលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្ររួមជាមួយគ្នា ព្រោះព្រឹតិ្តការណ៍មានការប្រែប្រួលយ៉ាងគំហុកបំផុត។
គេអាចនិយាយបានថា នយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ នៅកម្ពុជាមានន័យយ៉ាងទូលំទូលាយ ពោលគឺគ្របដណ្តប់លើគ្រប់វិស័យនៃសង្គមជាតិទាំងមូល។ ដូច្នេះនយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ គឺជាយុទ្ធសាស្ត្រគោលការណ៍ទាំងឡាយណា ដែលនឹងនាំមកនូវការធានាដល់សន្តិសុខសង្គម ការបង្រួបបង្រួមជាតិ ឯកភាពជាតិ សនិ្តភាព ការធានាដល់បូរណភាពដែនដី អធិបតេយ្យ និងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច នយោបាយសង្គមប្រកបដោយចិរភាព។
ចំពោះនិយមន័យនយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ ដែលជាយុទ្ធសាស្រ្តសម្រាប់បញ្ចប់សង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង និងស្វែងរកសន្តិភាពនៅកម្ពុជា មានខ្លឹមសារសំខាន់ៗចំនួន១១ដូចតទៅនេះ៖
១- គោលការណ៍នយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ៖ គឺការដាក់ចេញនូវគោលការណ៍គន្លឹះសម្រាប់ធានាសុវតិ្ថភាពបីយ៉ាង៖
ក) ការធានានូវសុវតិ្ថភាពខាងផ្នែកសន្តិសុខផ្ទាល់ខ្លួនរបស់បុគ្គល និងគ្រួសារដែលស្ម័គ្រចិត្តបញ្ចប់សង្គ្រាម និងការប្រយុទ្ធ ហើយវិលត្រឡប់មករួមរស់នៅក្នុងចរន្តគោលនៃសង្គមជាតិវិញ។
ខ) ការធានានូវសុវតិ្ថភាពខាងផ្នែកអាជីព ដោយផ្តល់ជូនអ្នកទាំងនោះនូវលទ្ធភាពគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការបន្តមុខរបរ និងការរកស៊ីចិញ្ចឹមជីវិត ដែលគេធ្លាប់មានកន្លងមក។
គ) ការធានានូវសុវតិ្ថភាពខាងផ្នែកកម្មសិទិ្ធដែលគេធ្លាប់មាន និងកាន់កាប់ក្នុងរយៈពេលកន្លងមក ដោយគ្មានការដកហូត ឬរុះរើ។
២- នយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ៖ គឺធម៌ខន្តី និងសិល្បៈសម្បទាននៃទស្សនវិជ្ជាសន្តិភាព ដែលស្ថិតក្នុងយុទ្ធសាស្ត្របញ្ចប់សង្រ្គាមស៊ីវិល យុទ្ធសាស្ត្រប្រឆាំងនឹងសង្គ្រាមឈ្លប ឬ ឧទ្ទាមកម្ម ហើយយុទ្ធសាស្ត្របែបនេះបានបន្តអនុវត្តរហូតមក ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ ក្នុងការចាត់វិធានការបង្ការ និងបង្ក្រាបភេរវកម្មពេលក្រោយមកទៀត។
៣-នយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ៖ គឺជាយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយគួបផ្សំយោធាមួយ ដែលបានប្រយុទ្ធតស៊ូដើម្បីឈានទៅរក និងទទួលបាននូវសន្តិភាពដោយកម្លាំងកម្ពុជាខ្លួនឯង បញ្ចៀសមិនមានការប្រើប្រាស់អាវុធប្រយុទ្ធបាញ់វាយប្រហារគ្នា។ នយោបាយនេះពុំបានផ្អែកលើកិច្ចព្រមព្រៀងជាលាយល័ក្ខអក្សររវាងភាគីណាមួយឡើយ ហើយក៏ពុំមានអន្តរាគមន៍ពីប្រទេសក្រៅ ឬបើកការចរចាខ្ទរខ្ទារ និងក៏ពុំចាំបាច់ពឹងផ្អែកលើទីតាំងប្រទេសដទៃ តាមរយៈជនបរទេសដែរ ពោលគឺភាគីជម្លោះក្នុងប្រទេសមួយត្រូវជួបគ្នា ជជែកគ្នាពិភាក្សាដោះស្រាយបញ្ហាដោយផ្ទាល់ ដោយការយោគយល់សម្រុះសម្រួលគ្នា។
៤- នយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ៖ គឺការបង្កើតជំនឿការទុកចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមក។ នោះគឺការទទួលស្គាល់ថា នៅក្នុងការធើ្វសង្គ្រាមបំផ្លិចបំផ្លាញ ប្រាកដជាមិនអាចមានអ្នកឈ្នះនោះទេ ហើយការចងអាឃាតព្យាបាទ ក៏មិនអាចនាំមកនូវសុខសន្តិភាពជូនប្រទេសជាតិនិងប្រជាជនបានដែរ។ ការមិនសងសឹកចងអាឃាតព្យាបាទគ្នាពីសំណាក់ប្រជាជន ដែលធ្លាប់រស់នៅតំបន់កាន់កាប់ផ្សេងគ្នា និងពីសំណាក់កម្លាំងប្រដាប់អាវុធដែលធ្លាប់តែប្រយុទ្ធគ្នា គឺជាមូលហេតុដ៏សំខាន់មួយទៀត ដែលបង្កលក្ខណៈឲ្យអនុវត្តការបញ្ចប់សង្គ្រាមបានដោយជោគជ័យ ឧទាហរណ៍នៅកម្ពុជា ចំណុចល្អពិសេសគឺ ការមិនសងសឹកគ្នា មិនចាត់ទុកគ្នាថា ជាអ្នកចាញ់ ឬអ្នកឈ្នះ តែគឺឈ្នះទាំងអស់គ្នា។ សន្តិភាព និងការបង្រួបបង្រួមជាតិគឺសម្រាប់ទាំងអស់គ្នា ដូច្នេះហើយបានជាព្រំដែនផ្ទៃក្នុងរវាងតំបន់មួយទៅតំបន់មួយទៀតត្រូវបានរំលាយចោល ប្រជាជនទៅមករកគ្នា។ ជាតិសាសន៍មានតែមួយ ហើយទទួលបាននូវការអភិវឌ្ឍ និងផលប្រយោជន៍ដូចគ្នា ក្រោមដំបូលនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់តែមួយ រដ្ឋាភិបាលតែមួយ។ រីឯកម្លាំងប្រដាប់អាវុធដែលធ្លាប់តែច្បាំងគ្នា ក៏វិលមករស់នៅជាមួយគ្នា ដោយគ្មានការបែងចែក ឬរើសអើងក្នុងឯកសណ្ឋាន និងទឹកចិត្តស្នេហាជាតិ ស្នេហាប្រជាជនដូចគ្នា។
៥- នយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ៖ គឺការបំបាត់ការរើសអើងខាងជាតិសាសន៍ និងសាសនា ហើយប្រែក្លាយសង្គមឲ្យចេញផុតពីសង្គ្រាម ដើម្បីមានសន្តិភាព ឲ្យសាមគ្គីរួបរួមគ្នាធើ្វការអភិវឌ្ឍដោយមានសេរីភាព និងមូលដ្ឋានជំនឿរៀងៗខ្លួន ទាំងពុទ្ធសាសនា គ្រឹស្តសាសនា សាសនាអ៊ីស្លាមជាដើម។ ក្មេងជំនាន់ក្រោយបានរៀនសរសេរ រៀនប្រើកុំព្យូទ័រជំនួសការប្រើកៃកាំភ្លើង។ ប្រទេសកម្ពុជាបានផ្លាស់ប្តូរពីការកាប់សម្លាប់គ្នាទៅជាការជួយគ្នាទៅវិញទៅមក ពីការបំផ្លាញទៅជាការកសាង ពីការភ័យខ្លាចទៅជាការសប្បាយ ហើយការបែកបាក់គ្នាទៅជាការបង្រួបបង្រួមគ្នា។
៦- នយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ៖ គឺការបើកទ្វារអភិវឌ្ឍអតីតតំបន់ដែលធ្លាប់បែងចែកការគ្រប់គ្រងគ្នា និងតំបន់ដាច់ស្រយាល ឲ្យជឿនលឿនអភិវឌ្ឍលើគ្រប់វិស័យ ដោយផ្សារភ្ជាប់មករាជធានីភ្នំពេញជាបេះដូងនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាតែមួយ តាមរយៈវិធានការនិងគោលនយោបាយសំខាន់ៗ ដើម្បីភ្ជាប់គម្លាតពីជនបទមកទីក្រុង ហើយទទួលនូវប្បធម៌សេដ្ឋកិច្ចដោយសមធម៌។
៧- នយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ៖ គឺការផ្តល់នូវយុតិ្តធម៌សម្រាប់សង្គម ក្រោយពីការរក្សាឲ្យបាននូវសុវតិ្ថភាព និងសន្តិភាព។ យើងសង្កេតឃើញថា តាមសភាពការណ៍ជាក់ស្តែង បើគ្មានសន្តិភាពទេ អំពើហិង្សា ជម្លោះនៅតែមាន ហើយសម្រាប់យុតិ្តធម៌ និងប្រជាធិបតេយ្យ ក៏ជួបការលំបាកស្មុគស្មាញ ដើម្បីប្រតិបតិ្តនៅក្នុងសង្គមមួយ។ រាជរដ្ឋាភិបាលក៏ពុំបានរំលងនូវបញ្ហាយុតិ្តធម៌ដែរ។ វិចារញាណ និង សីលធម៌ មិនអនុញ្ញាតឲ្យអំពើឧក្រឹដ្ឋប្រល័យពូជសាសន៍យ៉ាងឃោរឃៅដែលបានប្រព្រឹត្តមកលើប្រជាជនកម្ពុជា នៅក្នុងរយៈពេលគ្រប់គ្រងរបស់ពួកមេខ្មែរក្រហម ពីឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់១៩៧៩ កន្លងផុតទៅ ដោយគ្មានអ្នកទទួលខុសត្រូវនោះឡើយ។ មេក្លោងកំពូលៗនៃបទឧក្រឹដ្ឋនេះ ត្រូវតែទទួលខុសត្រូវនៅចំពោះមុខច្បាប់ និងប្រជាជន។ នេះគឺជាការទាមទារនៃគតិយុតិ្តធម៌ និងជាការព្រមានយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាពចំពោះអ្នកដឹកនាំដទៃទៀត ដែលមានភារកិច្ចទទួលខុសត្រូវលើជោគវាសនារបស់ប្រទេសជាតិ និងប្រជាជននាពេលអនាគត។ ក្នុងស្មារតីនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលនឹងបន្តជម្រុញកិច្ចដំណើរការកាត់ទោសមេដឹកនាំកំពូលៗនៃរបបខ្មែរក្រហម ឲ្យប្រព្រឹត្តទៅដល់ទីបញ្ចប់ប្រកបដោយជោគជ័យ។
៨- និយមន័យមួយទៀត នយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ៖ គឺការបើកផ្លូវឲ្យមនុស្សមានការជ្រើសរើស មានកី្តសង្ឃឹម គឺជាឧត្តមភាពពិសេសនៃការសម្រេចចិត្តមករួមរស់ក្នុងសង្គមជាតិ ដើម្បីកសាងសន្តិភាព និងអភិវឌ្ឍជាតិ ដូចអ្នកតាក់តែងគោលនយោបាយបច្ចុប្បន្នបានយល់ឃើញដោយឯកភាពគ្នាថា នៅក្នុងសណ្តាប់ធ្នាប់នៃពិភពលោកថ្មីនេះ ខ្សែបន្ទាត់រវាងសន្តិភាព និងសង្គ្រាម គឺស្រពិចស្រពិល និងមិនច្បាស់លាស់ ព្រោះបើតាមនិយមន័យ អំពីសង្គ្រាម មានចម្លើយជាច្រើនចំពោះសំនួរថា អី្វជាសង្គ្រាម? នោះគឺអ្នកដែលកាន់អាវុធប្រយុទ្ធ រហូតដល់ពេលខ្លះធើ្វអត្តឃាត គឺជាជម្រើសដែលគ្មានអី្វផ្សេងក្រៅពីនោះ។ តែសម្រាប់ការបញ្ចប់សង្គ្រាមទាំងអស់គ្នា បញ្ឈប់ការប្រយុទ្ធដោយស្ម័គ្រចិត្ត ហើយដាក់កី្តសង្ឃឹមចំពោះអនាគតក្នុងសង្គម។
៩- នយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ៖ គឺការបង្កើតឡើងនូវទស្សនៈជាតិនិយមត្រឹមត្រូវមួយ ដោយសារការរួបរួមបន្ទាប់ពីជម្លោះផ្ទៃក្នុង។ អំពីទស្សនៈជាតិនិយមនេះ មានច្រើនបែបដូចជា ទស្សនៈជាតិនិយមចង្អៀតចង្អល់ ឬជាតិនិយមជ្រុលដូចដែលរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានអនុវត្តកន្លងមក ដែលធើ្វឲ្យមានការបែងចែក រើសអើង រហូតដល់ការបោសសំអាតកាប់សម្លាប់គ្នាឯង និងបណ្តុះគំនិតអរិភាពប្រឆាំងជាមួយប្រទេសជិតខាង បង្កជម្លោះ និងទំនាស់មិនចប់។ ចំពោះទស្សនៈជាតិនិយមត្រឹមត្រូវ គឺជាភាពចាស់ទុំខាងនយោបាយ និងការដឹកនាំត្រឹមត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់ ហើយគេបានឃើញច្បាស់នូវទស្សនៈនេះ នូវជំហរប្រទេសជាតិ និងការប្រកាន់ឥរិយាបថរបស់ប្រជាជន ក្នុងដំណើរការដាក់ប្រាសាទព្រះវិហារជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក ដែលប្រឈមនឹងបញ្ហាស្មុគស្មាញជាច្រើន ដោយបរិយាកាសនយោបាយរបស់ថៃ នៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៨។
១០- នយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ៖ ជាការបង្កលក្ខណៈ និងបើកឱកាសឲ្យកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ អាចរៀបចំខ្លួនជាអង្គភាពមានវិជ្ជាជីវៈច្បាស់លាស់ថែមទៀត នៅក្នុងកិច្ចការការពារ និងកសាងមាតុភូមិកម្ពុជា ជាពិសេសគឺការបំពេញភារកិច្ចក្នុងវិស័យអំណាចទន់ ដូចជាការចូលរួមកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្លូវថ្នល់ ធារាសាស្ត្រ សង្គ្រោះពេលមានគ្រោះមហន្តរាយ និងរួមវិភាគទានក្នុងនយោបាយការបរទេសរបស់កម្ពុជា តាមរយៈបេសកកម្មមនុស្សធម៌រក្សាសន្តិភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។
១១- នយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ៖ បានផ្តល់ឱកាសឲ្យកម្ពុជាមានការគិតគូរដោះស្រាយត្រឹមត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់ និងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ លើបញ្ហាព្រំដែនជាមួយនឹងប្រទេសជិតខាងឡើងវិញយ៉ាងច្បាស់លាស់ តាមដំណាក់កាលនីមួយៗ ដោយបញ្ចៀសនូវការប៉ះទង្គិច និងជម្លោះ ហើយបង្កលក្ខណៈសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍថែមទៀតនៅតំបន់ព្រំដែន៕
✓-សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ2019នៅតែបន្តវិជ្ជមាន
ឆ្នាំ២០១៨លទ្ធផលសម្រេចបានគួរជាទីមោទនៈ សូចនាករនិងទស្សនវិស័យសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចឆ្នាំ២០១៩ នៅតែមានសញ្ញាវិជ្ជមានដដែល ។ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍ស្តីពីវឌ្ឍនភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងវិស័យធនាគារឆ្នាំ២០១៨ និងទស្សនវិស័យឆ្នាំ២០១៩ ដែលបានចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី២ មករា កន្លងមក ។
របាយការណ៍ដដែលបានឲ្យដឹងថា ៖« សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាបានបន្តរីកចម្រើនគួរជាទីមោទនៈ ។ ស្ថិរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុមានភាពរឹងមាំ ទោះបីជាបានប្រឈមនឹងហានិភ័យមួយចំនួនក្តី ។ វិស័យកាត់ដេរ សំណង់ និងទេសចរណ៍បន្តមានកំណើនក្នុងអត្រាពីរខ្ទង់ក្នុងបរិយាកាសអំណោយផលនៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក និងដោយមានការគាំទ្រពីគោលនយោបាយសារពើវិត្ថារកម្ម(ការពង្រីក) គោលនយោបាយហិរញ្ញវត្ថុ និងផ្លែផ្កានៃវឌ្ឈនភាព និងវិស័យធនាគារ ព្រមទាំងវិស័យដទៃទៀត »។
របាយការណ៍ដដែលបានបន្តថា ទោះបីជាបានប្រឈមនឹងភាពតានតឹងផ្នែកពាណិជ្ជកម្មរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក ចិន និងឥទ្ធិពលនៃប្រក្រតីកម្មនៃគោលនយោបាយហិរញ្ញវត្ថុក្នុងប្រទេសអភិ វឌ្ឍន៍មួយចំនួនក៏ដោយ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក និងតំបន់មានភាពល្អប្រសើរ និងបានផ្តល់កាលានុវត្តភាពល្អដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ។ លំហូរវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេសមកកម្ពុជា បន្តកើនឡើងក្នុងអត្រា១២% ពិសេសវិស័យធនាគារ អចលនទ្រព្យ និងវិស័យកាត់ដេរ ហើយបានគាំទ្រជញ្ជីងទូទាត់ឲ្យមានអតិរេក(ផលលើស)ប្រមាណ៤,៥%នៃផលទុនជាតិសរុបក្នុងស្រុក ។
អតិរេកជញ្ជីងទូទាត់ពាណិជ្ជកម្ម បានរួមចំណែកគរពូនទុនបម្រុងអន្តរជាតិរបស់កម្ពុជាដល់១០ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដែលអាចធានាការនាំចេញទំនិញ និងសេវាសម្រាប់ឆ្នាំបន្ទាប់បាន៥,៤ខែ ដែលជាកម្រិតខ្ពស់ធៀបនឹងកម្រិតអប្បបរមា ដែលប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍គួរមាន ។
សម្រាប់ទស្សនវិស័យឆ្នាំ២០១៩ របាយការណ៍នេះបានបញ្ជាក់ថា ទស្សនវិស័យសម្រាប់ឆ្នាំ២០១៩ សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជារំពឹងបន្តកំណើនក្នុងរង្វង់អត្រា៧% ហើយអតិផរណាបន្តស្ថិតក្នុងកម្រិតទាបក្នុងរង្វង់២,៦ ជាមួយនឹងស្ថិរភាពអត្រាប្ដូរប្រាក់៤០៥០រៀលក្នុង១ដុល្លារអាមេរិក ។ ចំណែកទុនបម្រុងអន្តរជាតិ រំពឹងកើនដល់១១,៣ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដែលអាចធានាដល់ការនាំចេញ និងសេវាបានរយៈពេល៥ខែ ។
ម្យ៉ាងវិញទៀត ឥណទានធនាគាររំពឹងថា នឹងបន្តកើនឡើងក្នុងល្បឿន១៧,១% និងបរិយាប័ន្នហិរញ្ញវត្ថុ នឹងបន្តកើនឡើងជាលំដាប់ ដែលកត្តាទាំងនេះ នឹងបន្តរួមចំណែកជំរុញការរីកចម្រើនសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច និងកាត់បន្ថយភាពក្រីក្របន្ថែមទៀត ។
លោកស្រី Sunniya Durrani-Jamal នាយិកាប្រចាំប្រទេសនៃធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ីប្រចាំនៅកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍កាលពីពេលថ្មីៗនេះថា សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានឹងបន្តរក្សាបានកំណើនក្នុងរង្វង់៧%រយៈពេលវែងបន្ត ទៀត ។
✓ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី ដំឡើងការព្យាករ សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាឆ្នាំ២០២០
News Release | 23 កញ្ញា 2020
ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី(ADB) បានដំឡើង តួលេខនៃការព្យាករសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាសម្រាប់ឆ្នាំ ២០២០ ដោយផ្អែកលើភាពប្រសើរជាងមុន នៃផលិតកម្ម វិស័យកសិកម្ម និងការកើនឡើង នៃការនាំចេញផលិតផលមិនមែនសំលៀកបំពាក់ ដូចជាកង់ និង គ្រឿងអេឡិចត្រូនិច។
បច្ចុប្បន្នភាពនៃ ទស្សនវិស័យអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (Asian Development Outlook Update)សម្រាប់ ឆ្នាំ២០២០ ដែលជារបាយការណ៍សេដ្ឋកិច្ចពិសេស ប្រចាំឆ្នាំ របស់ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី ព្យាករពីការ ធ្លាក់ចុះ នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប របស់កម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ ២០២០ ក្នុងរង្វង់ -៤.០% បើធៀបទៅនឹង -៥.៥% នៃការព្យាករកាលពីខែមិថុនាកន្លងទៅ ។
លោកស្រី Sunniya Durrani-Jamal នាយិកាប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា របស់ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ីបានមានប្រសាសន៍ថា “ជំងឺរាតត្បាតបណ្តាលពីវីរុសកូរ៉ូណា ជាបញ្ហាប្រឈមពិភពលោក ដែលមិនធ្លាប់ មានពីមុនមក ប៉ុន្តែជាសំណាងល្អ ប្រទេសកម្ពុជាមិនបានមានវិបត្តិផ្នែកសុខាភិបាលនោះទេ។ យើងរំពឹងថាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនឹងស្ទុះងើបឡើងវិញដល់ ៥,៩% នៅក្នុងឆ្នាំ ២០២១ ដោយសារកំលាំងជំរុញ នៃគោលនយោបាយគាំទ្រ របស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីជួយដល់ជនក្រីក្រ និងការគាំទ្រផ្នែកហិរញ្ញប្បទាន ដល់សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម។ វិធានការណ៍ទាំងនេះ រួមជាមួយនឹងការកែទម្រង់រចនាសម្ព័ន្ធ ដែល ចាំបាច់ នឹងកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់ និងដោយប្រយោល នៃកូវីដ១៩ ទៅលើគ្រួសារ និង អាជីវកម្មនានា ហើយនឹងជួយឱ្យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាងើបឡើងខ្លាំងជាងមុនក្រោមកូវីដ១៩”។
ការធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង នៃការបញ្ជាទិញពីអឺរ៉ុប និងអាមេរិកខាងជើង បាននាំដល់ការបិទទ្វារនៃ រោងចក្រសម្លៀកបំពាក់ ទំនិញធ្វើដំណើរ និងស្បែកជើង(GTF) ប្រហែល ១ភាគ៣ ក្នុងឆមាស ទី១ នៃឆ្នាំ ២០២០ ។ ប៉ុន្តែ កំណើននៃការផលិតកង់ និងគ្រឿងអេឡិចត្រូនិច បានជំរុញឱ្យការនាំចេញ ផលិតផល ក្រៅពីទំនិញកាត់ដេររបស់កម្ពុជាកើនឡើង ៣០,៣% ឆ្នាំលើឆ្នាំ ក្នុងឆមាសទីមួយនៃឆ្នាំ ២០២០។ កំណើនសរុបនៃផលិតផលឧស្សាហកម្ម ត្រូវបានព្យាករថានឹងកើន ៥,១% ក្នុងឆ្នាំ ២០២០ ប្រសិនបើ ការនាំចេញនៃ សម្លៀកបំពាក់ ទំនិញធ្វើដំណើរ និងស្បែកជើង បន្តងើបឡើង។
កូវីដ១៩ ជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងលើវិស័យទេសចរណ៍ នៅកម្ពុជា។ វាត្រូវបានរំពឹងថា នឹងមានការបើក ដំណើរការជាបណ្តើរៗឡើងវិញ នៅឆមាសទី ២ នៃឆ្នាំ ២០២០ ប៉ុន្តែវិស័យសេវាកម្មត្រូវបាន ព្យាករថានឹងធ្លាក់ចុះ ១៥,១% ក្នុងឆ្នាំ ២០២០ ។ ការមកដល់នៃទេសចរអន្តរជាតិ បានធ្លាក់ចុះ ៩៨,១% ឆ្នាំលើឆ្នាំ នៅក្នុងត្រីមាសទី ២ ដែលបានបង្ខំឱ្យអាជីវកម្មជាង ៣.០០០ ត្រូវបិទទ្វារ ហើយកម្មករប្រមាណ ៤៥.០០០ នាក់បាត់បង់ការងារ។
ហានិភ័យនៅតែមាន ដូចជាការបន្តធ្លាក់ចុះ នៃឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ និងសំណង់ និងការថយចុះនៃកសិផល ដោយសារមានភ្លៀងធ្លាក់តិច ក្នុងខែមិថុនានិងខែកក្កដា។ តម្រូវការអ្នកប្រើប្រាស់ ក៏អាចបន្ត ធ្លាក់ចុះដោយសារជំងឺរាតត្បាតនេះ។ ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី កំពុងគាំទ្រដល់ការឆ្លើយតប របស់រាជ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ទៅនឹងជំងឺរាតត្បាតនេះ និងបានផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានសម្បទានចំនួន ២៥០ លានដុល្លារ ដើម្បីពង្រឹង ប្រព័ន្ធសុខាភិបាល ពង្រីកការគាំពារសង្គម និងគាំទ្រដល់ការស្តារសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ។
ក្រោមយុទ្ធសាស្ត្រភាពជាដៃគូ ប្រចាំប្រទេសសម្រាប់ឆ្នាំ ២០១៩-២០២៣ ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ីនឹងផ្តល់ជាប្រាក់កម្ចី ជំនួយឥតសំណង និងជំនួយបច្ចេកទេសចំនួន ១,៤៥ ពាន់លានដុល្លារ ដល់ ប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីគាំទ្រការគ្រប់គ្រងវិស័យកសិកម្មនិងធនធានធម្មជាតិ ធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវស្ថានភាព រស់នៅទីក្រុងនិងជនបទ គាំទ្រហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធថាមពលកកើតឡើងវិញ ព្រមទាំងលើកកម្ពស់ការអប់រំ និងការអភិវឌ្ឍជំនាញ។ គំនិតផ្តួចផ្តើមទាំងនេះ មានគោលបំណងពង្រីកវិសាលភាពនៃការទទួលបានសេវាសាធារណៈ ក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា និងលើកកម្ពស់គុណភាពសេវាកម្ម ក៏ដូចជាការធ្វើឱ្យ ប្រសើរឡើងនូវបរិយាកាសធុរកិច្ច និងការវិនិយោគក្នុងប្រទេស។
ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី ប្តេជ្ញាថានឹងសម្រេចឱ្យបាននូវ វិបុលភាព បរិយាប័ន្ន ភាពធន់និងនិរន្តរភាព ក្នុងតំបន់អាស៊ីនិងប៉ាស៊ីហ្វិក ស្របជាមួយនឹងការខិតខំប្រឹងប្រែង ដើម្បីលុបបំបាត់ភាពក្រីក្រខ្លាំង។ បង្កើត ឡើងនៅឆ្នាំ ១៩៦៦ ធនាគារនេះគ្រប់គ្រងដោយសមាជិកចំនួន ៦៨ ប្រទេស ដែលក្នុងនោះមាន ៤៩ ប្រទេស មកពីតំបន់ខាងលើនេះ។
✓សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាន 15 ធ្នូ 2020
សេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជានឹងរើបឡើងវិញក្នុងឆ្នាំ២០២១ បន្ទាប់ពីរងការប៉ះទង្គិចខ្លាំងពីការរាតត្បាតជំងឺជាសាកល។
-ធនាគារពិភពលោក នៅក្នុងរបាយការណ៍បច្ចុប្បន្នភាពសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាដែលចេញផ្សាយថ្ងៃនេះ និយាយថា ប្រទេសកម្ពុជាសម្រេចបានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ៧,៥ភាគរយនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ដែលជាអត្រាកំណើនល្អជាងការរំពឹងទុកទៅទៀត ដោយមានការជំរុញមួយផ្នែកធំពីការកើនយ៉ាងរហ័សនៃការនាំចេញ និងការបន្តលូតលាស់នៃវិស័យសំណង់។
ការនាំចេញរបស់ផលិតផលសម្លៀកបំពាក់ ស្បែកជើង និងមុខទំនិញធ្វើដំណើរ — ដែលទាំងអស់នេះមានជាងពីរភាគបីនៃមុខទំនិញនាំចេញសរុប — ជាកំណត់ត្រាកំណើនខ្ពស់ប្រាំឆ្នាំជាប់គ្នាហើយ ដោយវាកើនបាន១៧,៦ភាគរយក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ប្រៀបធៀបជាមួយ៨,៣ភាគរយក្នុងឆ្នាំ២០១៧។ វិស័យសំណង់ អចលនទ្រព្យ និងទេសចរណ៍ សរុបគ្នាមក មានចំណែក៦០ភាគរយ នៃចំនួនគម្រោងវិនិយោគទាំងអស់ដែលត្រូវបានអនុម័តរួចក្នុងឆ្នាំ២០១៨។ ការផលិតសម្ភារផ្គត់ផ្គង់ការសាងសង់ ដែកគ្រឿងសង្ហារឹម និងផលិតផលប្ល៉ាស្ទ៊ីកក៏មានការកើនឡើងយ៉ាងលឿនដែរ ដើម្បីគាំទ្រដល់ការលូតលាស់របស់វិស័យសំណង់។
ប៉ុន្តែ ភាពមិនប្រាកដប្រជាដែលបន្តមានបានបង្កហានិភ័យខ្លាំងឡើងដែរ។ បច្ចុប្បន្ននេះ ទីផ្សារសហភាពអឺរ៉ុប (រួមទាំងចក្រភពអង់គ្លេសផង) ស្រូបយកជាងមួយភាគបីនៃទំហំនៃការនាំចេញសរុបរបស់កម្ពុជា ជាពិសេសផលិតផលសម្លៀកបំពាក់ ស្បែកជើង និងទោចក្រយាន។ លទ្ធភាពដែលកម្ពុជានឹងអាចបាត់បង់ភាពអនុគ្រោះនាំទំនិញចូលទីផ្សារអឺរ៉ុបដោយរួចពន្ធក្រោមប្រព័ន្ធអនុគ្រោះ «គ្រប់មុខទំនិញទាំងអស់លើកលែងគ្រឿងសព្វាវុធ» (EBA) ទំនងជានឹងអាចបន្ថយល្បឿននៃការនាំចេញពីកម្ពុជា។ បន្ថែមលើនេះ វិស័យសំណង់និងអចលនទ្រព្យកាន់តែងាយធ្លាក់ក្នុង វដ្តស្ថានភាពឆាប់ប៉ោងហើយឆាប់ផ្ទុះបែកទៅវិញ ហើយកំណើនការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានក្នុងស្រុកនៅក្នុងវិស័យសំណង់នឹងកាន់តែបង្កើនហានិភ័យថែមទៀតដល់វិស័យហិរញ្ញវត្ថុដែរ។
លោកស្រី អ៊ិនហ្គូណា ដូប្រាចា នាយកគ្រប់គ្រងធនាគារពិភពលោកសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ថា៖ «ការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងដល់បរិយាកាសវិនិយោគ និងការកាត់បន្ថយថ្លៃចំណាយក្នុងការធ្វើធុរកិច្ច ព្រមទាំងការកសាងជំនាញសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចនាពេលអនាគត សុទ្ធតែជាអាទិភាពគន្លឹះសម្រាប់រក្សាកំណើនខ្លាំងក្នុងរយៈពេលមធ្យម។ ភ័ស្តុតាងនានាបានរំលេចឱ្យឃើញថា ការវិនិយោគទៅលើលើប្រជាជន មានសារៈសំខាន់ណាស់ដើម្បីជំរុញឱ្យមានវឌ្ឍនភាពសេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព។ ការវិនិយោគទៅលើប្រជាជន និងការកែលម្អគុណភាពនៃមូលធនមនុស្សរបស់កម្ពុជា គួរតែបន្តនៅជាស្នូលនៃសេចក្តីប្រាថ្នារបស់កម្ពុជាក្នុងការឈានទៅសម្រេចគោលដៅជាសេដ្ឋកិច្ចមានចំណូលមធ្យមខ្ពស់ត្រឹមឆ្នាំ២០៣០។»
របាយការណ៍នេះក៏បានអំពាវនាវផងដែរឱ្យមានការបំពេញភាពខ្វះខាតផ្នែកជំនាញ និងការវិនិយោគទៅលើមូលធនមនុស្សដើម្បីផ្តល់ជាគ្រឹះសម្រាប់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជាយូរអង្វែង។ ការបង្កើនទំហំ និងប្រសិទ្ធផលនៃការវិនិយោគទាំងនេះពីសំណាក់បុគ្គលផ្ទាល់ និងវិស័យសាធារណៈនិងឯកជន អាចជួយធានាឱ្យកុមារកម្ពុជាមានចំណុចចាប់ផ្តើមល្អមួយឆ្ពោះទៅអនាគត ដោយផ្តល់ដល់ពួកគេនូវមូលដ្ឋានគ្រឹះដែលពួកគេត្រូវការចាំបាច់ដើម្បីទាញយកផលអតិបរមាពីការអប់រំសិក្សា ហើយអភិវឌ្ឍជំនាញឱ្យបានច្រើនពេញមួយដំណើរជីវិតរបស់ខ្លួន។
របាយការណ៍បច្ចុប្បន្នភាពសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានេះចេញផ្សាយពីរដងក្នុងមួយឆ្នាំ ដោយផ្តល់នូវព័ត៌មានបច្ចុប្បន្នភាពអំពីការអភិវឌ្ឍម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាក្នុងរយៈពេលខ្លី និងមធ្យម៕