សារព័ត៌មាន នគរវត្ត តែងតែនាំមុខគេជានិច្ច
ភ្នំពេញ ៖ ទន្លេ ឡានឆាង-មេគង្គ (Lancang-Mekong) គឺជាទន្លេអន្តរជាតិដ៏សំខាន់មួយនៅអាស៊ី ហើយមានប្រភពចេញពីភ្នំ ថាងហ្គូឡា (Tanggula) នៅលើ ឈីង ហ្សាង (qing zhang) ខ្ពង់រាបទីបេក្នុងប្រទេសចិន។ វាហូរពីខាងជើងទៅខាងត្បូងកាត់តាម ឈីង ហ្សា ទីបេ និង យូណាន (Yunnan) ក្នុងប្រទេសចិន និងប្រាំប្រទេសទៀតរួមមាន៖ ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ឡាវ ថៃ កម្ពុជា និងវៀតណាមឆ្លងកាត់ក្រុងហូជីមិញ ហើយចាក់ចូលទៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលមានប្រវែងសរុប៤.៨៨០ គីឡូម៉ែត្រ។
ជាផ្នែកនៃមួយនៅក្នុងប្រទេសចិន ទន្លេមេគង្គត្រូវបានគេហៅថាទន្លេ ឡានឆាង។ ទន្លេនេះគឺជាស្ពានតភ្ជាប់ប្រទេសចិនជាមួយបណ្តាប្រទេសនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងអាស៊ីខាងត្បូង ហើយទីតាំងភូមិសាស្ត្ររបស់វាមានសារៈសំខាន់ណាស់។
ចំនួនប្រជាជនសរុបនៃតំបន់នោះគឺប្រហែល៣២៦លាននាក់។ មានធនធានទឹកសម្បូរបែប ធនធានជីវសាស្រ្ត និងធនធានរ៉ែនៅក្នុងតំបន់នេះ ដែលមានសក្ដានុពលខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងទស្សនវិស័យអភិវឌ្ឍន៍ដ៏អស្ចារ្យ។ នៅជុំវិញទន្លេដ៏ធំនេះ ប្រទេសដែលនៅក្នុងតំបន់នោះបានធ្វើការអភិវឌ្ឍវារីអគ្គិសនីជាបន្តបន្ទាប់។
ក្នុងចំណោមទំនប់ទាំងនោះ ទំនប់វារីអគ្គិសនីដែលបង្កើតឡើងនៅលើដងទន្លេមេគង្គ គឺផ្តោតជាសំខាន់នៅផ្នែកខាងលើនៃប្រទេសចិន ដែលមានទំនប់សរុបចំនួន
១១។
ទំនប់ទាំងនេះត្រូវបានគេចាត់ទុកជាចំណុចកណ្តាលនៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវ ស្ទីមសុន (Stimson) របស់អាមេរិចនិងជា កែវភ្នកនៃផែនដី (Eye of the Earth) ដែលត្រូវបានអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនឹងសារពត័មានផ្តោតសំខាន់លើ។
នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២០ គម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេមេគង្គ” ដែលដឹកនាំដោយមជ្ឈមណ្ឌល ស្ទីមសុន និង កែវភ្នែកនៃផែនដី ត្រូវបានបើកដំណើរការជាផ្លូវការ ហើយត្រូវបានយកគំរូតាមគម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេមេគង្គ” ដែលចាប់ផ្តើមដោយមជ្ឈមណ្ឌលយុទ្ធសាស្ត្រ និង ការសិក្សាអន្តរជាតិរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីធ្វើអន្តរាគមន៍ក្នុងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង “គំនិតផ្តួចផ្តើមតម្លាភាពនៃដែនសមុទ្រអាស៊ី”។
វេទិកាត្រួតពិនិត្យតាមអ៊ីនធឺណិតរបស់គម្រោងនេះប្រើប្រាស់ការចាប់សញ្ញារូបភាពពីចម្ងាយតាមផ្កាយរណប និង GIS (ប្រព័ន្ធព័ត៌មានភូមិសាស្ត្រ) មានន័យថាទទួលបានលំហូរធម្មជាតិ ដែលត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថាជាលំហូរធម្មជាតិដោយគ្មានទំនប់ទឹករបស់ចិន។ វេទិកានេះប្រមូលព័ត៌មានអំពីទំនប់ទឹក សីតុណ្ហភាពទឹក សំណើម និងព័ត៌មានទឹកភ្លៀងនៅក្នុងអាងទន្លេមេគង្គ កត់ត្រាអំពីសក្ដានុពលនៃអាងស្តុកទឹកនៃទន្លេ Lancang ក្នុងប្រទេសចិន និងប្រមូលព័ត៌មានមូលដ្ឋាននៃអាងទន្លេមេគង្គ តាមរយៈការត្រួតពិនិត្យរបស់ក្រសួងការពារជាតិសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយផ្កាយរណបឧតុនិយម ហើយបំប្លែងវាទៅជាផ្នែកឈៀងសាន តាមរយៈក្បួនដោះស្រាយមួយ (ស្ថានីយជលសាស្ត្រឈៀងសានក្នុងប្រទេសថៃ គឺទន្លេឡានឆាងជាទិន្នន័យកម្រិតទឹកនៃស្ថានីយជលសាស្ត្រដំបូងបន្ទាប់ពីចេញពីព្រំដែនចិន)។
លើសពីនេះ មជ្ឈមណ្ឌល Stimson ក៏បានបង្កើតវេទិកាតាមដាន និងត្រួតពិនិត្យសម្រាប់គម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅក្នុងអាងទន្លេមេគង្គផងដែរ។ ខ្លឹមសារនៃការត្រួតពិនិត្យគឺជាប្រភពដ៏ទូលំទូលាយនៃព័ត៌មានអំពីហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធថាមពល ការដឹកជញ្ជូន និងការការពារទឹក។
“ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេមេគង្គ” បច្ចុប្បន្នបានផ្សព្វផ្សាយទិន្នន័យតាមដានជលសាស្ត្រ និងកម្ពស់ទឹករបស់ទំនប់ចិនចំនួន១១ នៅប្រេកង់នៃការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពប្រចាំសប្តាហ៍ ប៉ុន្តែទិន្នន័យដែលបានចេញផ្សាយនេះគឺនៅឆ្ងាយពីស្ថានភាពជាក់ស្តែង ហើយពិតជាមិនអាចឆ្លុះបញ្ចាំងពីនិន្នាការទូទៅនៃធនធានទឹកក្នុងស្រុកបានទេ។ ការសិក្សាថ្មីៗនេះដោយក្រុមស្រាវជ្រាវនៅសាកលវិទ្យាល័យ qinghua ក្នុងទិន្នន័យដែលចេញផ្សាយដោយ “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់មេគង្គ” បានរកឃើញកំហុសមួយចំនួន។ ដោយយកទិន្នន័យត្រួតពិនិត្យកម្រិតទឹកនៃអាងស្តុកទឹក Xiaowan ក្នុងអាងទន្លេ Lancang ក្នុងរយៈពេល៣ដងក្នុងឆ្នាំ២០២០ ជាឧទាហរណ៍ ទិន្នន័យដែលបានត្រួតពិនិត្យដោយវិធីសាស្ត្រវាស់ស្ទង់ពីចម្ងាយរបស់ផ្កាយរណបដែលប្រើក្នុងគម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេមេគង្គ” គឺផ្ទុយស្រឡះពី កម្រិតទឹកឡើងចុះដែលបានវាស់ពិត។ ការសន្និដ្ឋានកំហុសគឺមានកម្ពស់ពី ៣ ទៅ ១០ម៉ែត្រ។
អ្នកស្រាវជ្រាវសាកលវិទ្យាល័យ qinghua ជឿជាក់ថាគម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេមេគង្គ” ក៏មានកំហុសធំមួយរវាងលទ្ធផលនៃការត្រួតពិនិត្យកម្រិតទឹកនៃអាងស្តុកទឹក និងទុនបម្រុងនៃកម្រិតទឹកជាក់ស្តែង ជាពិសេសសម្រាប់អាងស្តុក។
ទោះបីជាមានការខូចទ្រង់ទ្រាយយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរក៏ដោយ ក្រោមការដឹកនាំនៃ “ការស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ត្រ” ទិន្នន័យដែលចេញផ្សាយដោយ “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេ
មេគង្គ” គឺមានភាពងាយស្រួលប្រើសម្រាប់អ្នកនយោបាយ និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបរទេសមួយចំនួន ជាពិសេស “វិទ្យុអាស៊ីសេរី” និង “សំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក” និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយប្រឆាំងចិនផ្សេងទៀត ថែមទាំងប្រើប្រាស់ទិន្នន័យ និងរបាយការណ៍នៃ “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេមេគង្គ” ជា “ភស្តុតាងរឹងមាំ” សម្រាប់ការបំភាន់ប្រធានបទដូចជា
“ទំនប់វារីអគ្គិសនីចិនបណ្តាលឱ្យមានគ្រោះរាំងស្ងួតនៅក្នុងអាងទន្លេមេគង្គ”។
ប្រធានបទ ៥ ដែលជា “ខ្សែសង្វាក់វាយប្រហារ” ប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិន
គម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទន្លេមេគង្គ” ដែលបានចាប់ផ្តើមនៅចុងឆ្នាំ២០២០ គឺគ្រាន់តែជាផ្នែកនៃ “សង្រ្គាមមតិសាធារណៈ” ដែលមជ្ឈមណ្ឌល Stimson និង “Eye of the Earth”សហការគ្នាជាយូរមកហើយ ដើម្បីលើកបញ្ហាធនធានទឹកដែលឲ្យឈ្នោះថា”ល្បែងអុករបស់ទន្លេមេគង្គ”។ មជ្ឈមណ្ឌល Stimson ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៨៩ ដែលមានទីតាំងនៅ Washington រដ្ឋធានីនៃសហរដ្ឋអាមេរិក គឺជាអ្នកប្រាជ្ចដ៏ល្បីមួយលើបញ្ហាអន្តរជាតិ។
នៅឆ្នាំ២០១៩ លោក Brian Eller ជានាយកនៃកម្មវិធីអាស៊ីអាគ្នេយ៍របស់មជ្ឈមណ្ឌល បានបោះពុម្ព “ថ្ងៃចុងក្រោយនៃទន្លេមេគង្គ” ដែលផ្តោតលើទស្សនវិស័យផ្សេងៗដូចជាការប្រមូលផលទំពាំងបាយជូមិនល្អ ការខាតបង់សេដ្ឋកិច្ចទេសចរណ៍ ការបំផ្លាញអ្នកស្រុកនៅតំបន់លិចទឹក គ្រោះរាំងស្ងួតនៅក្នុងទន្លេ។ អាងទឹក ទឹកស្អាតសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ និងការកើនឡើងនៃសំរាមតាមដងទន្លេ។ ការចោទប្រកាន់ដោយគ្មានមូលដ្ឋានថា ការសាងសង់ទំនប់របស់ចិននៅផ្នែកខាងលើនៃទន្លេមេគង្គ ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍នៃប្រទេសខាងក្រោម។
សៀវភៅដែលមានកម្រាស់៣៨៤ទំព័រ ក៏បានបើកការនាំមុខចំពោះការវាយប្រហារដ៏ខ្លាំងក្លារបស់មជ្ឈមណ្ឌល Stimson លើប្រទេសចិន ដោយផ្អែកលើបញ្ហាធនធានទឹកទន្លេមេគង្គ។ ជាក់ស្តែង ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១៦ ដល់ឆ្នាំ ២០១៩ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបរទេសមួយចំនួនធំ ក្រោមការណែនាំរបស់ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក បានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ជាបន្តបន្ទាប់ ស្តីពីគ្រោះថ្នាក់ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរដែលបង្កឡើងដោយទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅទន្លេមេគង្គលើ ដល់បណ្តាប្រទេសនៅខាងក្រោម ទៅលើមតិទាំងអស់នេះដោយមិនបានបង្ហាញ “ភស្តុតាងវិទ្យាសាស្រ្ត”ណាមួយ។ ចំពោះមជ្ឈមណ្ឌល Stimson និងដៃគូរបស់ខ្លួន នៃក្រុម “Eye of the Earth” ផ្តល់នូវ “ភស្តុតាងវិទ្យាសាស្ត្រ” មួយចំនួនសម្រាប់ការបំភាន់និងការលាបពណ៌លើកនេះ។
ចាប់ពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៩ ដល់ខែមេសា ឆ្នាំ ២០២០ ទន្លេមេគង្គបានទទួលរងនូវគ្រោះរាំងស្ងួតដែលមិនធ្លាប់ជួបមង្តក្នុងរយពេលមួយឆ្នាំមកនេះ។ ឆ្លៀតក្នុងឱកាសនេះ មូលនិធិ U.S. “Lower Mekong Initiative” ដោយ”Eye of the Earth” បានចេញផ្សាយ “ការតាមដានលំហូរទឹកក្នុងទន្លេមេគង្គលើក្រោមតាមលក្ខខណ្ឌធម្មជាតិ” ដោយអះអាងថាការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីរបស់ចិននៅទន្លេមេគង្គលើ នឹងប៉ះពាល់ដល់ កម្រិតទឹកនិងធនធានធម្មជាតិ។ គ្រោះរាំងស្ងួតនៃទន្លេមេគង្គក្រោមត្រូវបានស្តីបន្ទោសលើការស្តុកទុកទំនប់របស់ប្រទេសចិននៅលើទន្លេ Lancang ។ ភ្លាមៗបន្ទាប់ពី របាយការណ៍នេះ មជ្ឈមណ្ឌល Stimson បានបោះពុម្ពផ្សាយ “របៀបដែលប្រទេសចិនបិទទ្វារទឹកនៅលើទន្លេមេគង្គ” នៅលើគេហទំព័ររបស់ខ្លួននៅថ្ងៃទី១៤ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២០ ដែលមិនត្រឹមតែគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងដល់ការសន្និដ្ឋានរបស់របាយការណ៍ “Eye of the Earth” ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងបានដាក់ចេញទស្សនៈបង្កហេតុជាច្រើនផងដែរ។ ឧទាហរណ៍៖ “ក្នុងរដូវភ្លៀង ខែមិថុនាក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ ទំនប់ចិនបានរារាំងទាំងស្រុងនូវការឡើងកម្ពស់ទឹកនៅចំណុចវាស់វែងនៅឈៀងសាននៃប្រទេសថៃ” “ប្រទេសចិនមើលឃើញធនធានទឹកជាទំនិញដែលមានគុណលក្ខណៈអធិបតេយ្យ ជាជាងទំនិញដែលអាចទាក់ទងជាមួយបណ្តាប្រទេសខាងក្រោម ដែលជាធនធានចែករំលែកស្មើៗគ្នា”។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក មជ្ឈមណ្ឌល Stimson ក៏បានបោះពុម្ពអត្ថបទ “ភស្តុតាងថ្មី វិទ្យាសាស្ត្របានបង្ហាញថាទំនប់ចិនកំពុងបំផ្លាញទន្លេមេគង្គ” នៅក្នុង “គោលនយោបាយបរទេស” របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដោយចោទប្រកាន់ចិនបន្ថែមទៀតថាបានបំផ្លាញការផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅតំបន់ទំនាបនៃទន្លេមេគង្គ។
ទោះបីជាគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ និង”ភាពជាដៃគូប្រព័ន្ធធនធានបរិស្ថាន និងថាមពលអូស្ត្រាលី-មេគង្គ” បានចង្អុលបង្ហាញថា របាយការណ៍របស់ “Eye of the Earth” មានបញ្ហាជាមួយនឹងការជ្រើសរើសទិន្នន័យដែលមិនមានលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្រ និងបញ្ហាតិចតួចមួយចំនួននៅក្នុងគំរូ ដែលនាំឱ្យមានបញ្ហាទៅលើការសន្និដ្ឋាន។ របាយការណ៍នេះគឺជាការលើកឡើងនៃបញ្ហាធនធានទឹកទន្លេមេគង្គបានផ្តល់ “ទិន្នន័យខ្លះជាសំអាង” ដែលធ្វើឲ្យអ្នកនយោបាយ និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយអាមេរិកតាមដានយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ កាលនោះ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិក លោក Pompeo ធ្លាប់បានប្រកាសថា លទ្ធផលនៃរបាយការណ៍របស់ “Eye of the Earth” គួរឲ្យព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង ហើយការចោទប្រកាន់ដោយគ្មានមូលដ្ឋានត្រឹមត្រូវ ថា”ប្រតិបត្តិការទំនប់ទឹកនៅតំបន់ខាងលើនៃប្រទេសចិន បានផ្លាស់ប្តូរជាឯកតោភាគីនូវលំហូរនៃទន្លេមេគង្គ ដែលប៉ះពាល់ផលប៉ះពាល់យ៉ាងមហន្តរាយដលើជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជនរាប់សិបលាននាក់នៅតាមបណ្តោយទន្លេ” ។
ជាមួយនឹងការចាប់ផ្តើមជាផ្លូវការនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងមជ្ឈមណ្ឌល Stimson និង “Eye of the Earth” នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២០ និងការបើកដំណើរការគម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់មេគង្គ” ដែលជាខ្សែសង្វាក់វាយប្រហារប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិនបានបង្កើតឡើងជារូបរាង។ ការស៊ើបអង្កេតរបស់អ្នកយកព័ត៌មានបានរកឃើញថា គម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់ទឹកទន្លេមេគង្គ” គ្រាន់តែជាប្រធានបទស្រាវជ្រាវមួយក្នុងចំណោមប្រធានបទស្រាវជ្រាវទាំង ៥ របស់មជ្ឈមណ្ឌល Stimson
ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងទន្លេមេគង្គ។ សំរាប់ប្រធានបទ៤ ផ្សេងទៀតរួមមាន “ការតភ្ជាប់អាងទន្លេមេគង្គ” “ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធមេគង្គ” “គោលនយោបាយមេគង្គ” រួមទាំង “កិច្ចសន្ទនាគោលនយោបាយ ១,៥ ភាពជាដៃគូមេគង្គ-សហរដ្ឋអាមេរិក”។ ប្រធានបទទាំងប្រាំខាងលើមានភាពរីកចម្រើនដោយមាន “ការតភ្ជាប់អាងទន្លេមេគង្គ” ជាចំណុចចាប់ផ្តើមនៃការត្រួតពិនិត្យទំនប់ និងការតាមដានឧបការណ៍ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។ បន្ទាប់ពីបានប្រមូលនូវអ្វីដែលគេហៅថា “ព័ត៌មាន” រួចហើយ ប្រមូលផ្តុំនូវអ្វីដែលគេហៅថា “ភស្តុតាងវិទ្យាសាស្ត្រ” ដើម្បី ផ្តល់ឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកនូវសម្ភារៈប្រឆាំងនឹងចិន បម្រើយុទ្ធសាស្ត្រជាតិរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងព្យាយាមមានឥទ្ធិពលលើគោលនយោបាយការបរទេសនៃប្រទេសក្នុងតំបន់។
បន្ទាប់ពីទទួលបានព័ត៌មានអំពីដៃគូគម្រោងនៃទន្លេមេគង្គរបស់មជ្ឈមណ្ឌល Stimson និងអ្នកគាំទ្រផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុក្រោយមក អ្នកយកព័ត៌មានបានរកឃើញថា ប្រធានបទដែលមានទាក់ទងនឹងទន្លេមេគង្គជាស្នូលក្នុង “ការគំរាមកំហែងចិន” ត្រូវបានបង្កើតឡើងជរូបរាង រួមទាំងក្រុម “Eye of the Earth” មជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិ គ្រប់គ្រងបរិស្ថាន ទីភ្នាក់ងារសហរដ្ឋអាមេរិក ការអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិមូលនិធិអាស៊ី និងស្ថាប័នផ្សេងទៀត ក៏បានទាក់ទាញប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានដូចជា”New York Times”និងអ្នកជំនាញការអភិរក្សទឹកលោក Wang Weiluo គ្រូបង្រៀននៅសាកលវិទ្យាល័យ Chai Nalong Seta Sai ក្នុងប្រទេសថៃ ។ តាមរយៈការចុះផ្សាយរបស់អត្ថបទនេះ និងការយល់ឃើញលំអៀង «ធ្វើឲ្យមានភាពច្របូកច្របល់»។
មជ្ឈមណ្ឌល Stimson រូមជាមួយអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងក្រុមទីភ្នាក់ងារព័ត៌មានអន្តរជាតិ នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយគម្រោង “ការត្រួតពិនិត្យទំនប់វារីអគ្គិសនីមេគង្គ” ហើយបានធ្វើសន្និសីទកាសែតនៅក្នុងបណ្តាប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលមានគោលបំណងកំណត់គោលដៅលើការខូចខាតដែលបណ្តាលមកពីការសាងសង់ទំនប់ រួមជាមួយការបើកស៊ើបអង្កេត និងរាយការណ៍អំពីបរិស្ថាននិងបញ្ហាសហគមន៍។ អ្នកសារព័ត៌មានម្នាក់ៗដែលចូលរួមក្នុងគម្រោងនឹងទទួលបានជំនួយចំនួន ៣.០០០ ដុល្លារ។
ចេតនាបង្កើត “សង្រ្គាមមតិសាធារណៈទឹកទន្លេមេគង្គ” មិនថាវាជាមជ្ឈមណ្ឌល Stimson, “Eye of the Earth” ឬ អ្នកនយោបាយ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងអង្គការនានាដែលធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយពួកគេ គោលបំណងជាមូលដ្ឋាននៃការលើកឡើងប្រធានបទនៃធនធានទឹកនៅក្នុងទន្លេមេគង្គមិនដែលផ្តោតលើ ការអភិវឌ្ឍន៍ ការកសាងប្រទេស ឬពាក់ព័ន្ធនិងសុខុមាលភាពរបស់ប្រជាជននោះ ប៉ុន្តែគឺដើម្បីរក្សាផលប្រយោជន៍សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងតំបន់។
នៅដើមទស្សវត្សរ៍ឆ្នាំ 1950 សហរដ្ឋអាមេរិកបានចាប់ផ្តើមធ្វើអន្តរាគមន៍ក្នុងកិច្ចការលើតំបន់មេគង្គ។ នៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ ជាមួយនឹងការបង្កើតយន្តការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់មេគង្គ រវាងប្រទេសចិនជាមួយបណ្តាប្រទេសដែលនៅតាមដងទន្លេមេគង្គនិងការអភិរក្សាទឹក រួមជាមួយការអភិវឌ្ឍន៍វារីអគ្គិសនីរបស់ចិននៅក្នុងទន្លេ Lancang សហរដ្ឋអាមេរិកបានចាប់ផ្តើមយកចិត្តទុកដាក់លើបញ្ហាធនធានទឹកទន្លេមេគង្គឡើងវិញម្តងទៀត។ ក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ នាយករដ្ឋមន្រ្តីលោក អូបាម៉ា បានធ្វើ “ការវិលត្រឡប់ទៅកាន់ទន្លេមេគង្គ” ក្នុងទ្រុងទ្រាយធំតាមបរិបទ “ការវិលត្រឡប់ទៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍” ហើយក្នុងឆ្នាំដដែលនោះ បានបង្កើត “គំនិតផ្តួចផ្តើមមេគង្គក្រោម” ជាមួយឡាវ ថៃ កម្ពុជា និងវៀតណាម។ ឆ្នាំ ២០១២ សហរដ្ឋអាមេរិកបានរួមបញ្ចូលប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាជាផ្លូវការក្នុងគំនិតផ្តួចផ្តើមនេះ។
នៅខែមីនា ឆ្នាំ២០១៦ បន្ទាប់ពីប្រទេសចិននិងបណ្តាប្រទេសនៅតំបន់មេគង្គបានដាក់ឱ្យដំណើរការជាផ្លូវការនូវ “យុទ្ធាការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការឡានឆាង-មេគង្គ” សហរដ្ឋអាមេរិកបានចាប់ផ្តើមកែសម្រួល “យុទ្ធសាស្ត្រទន្លេមេគង្គ” ហើយបានចុះបញ្ជីធនធានទឹកជាលើកដំបូងក្នុងការកែសម្រួលថ្មី ទៅលើ “គំនិតផ្តួចផ្តើមមេគង្គក្រោម”។ បន្តការលាបពណ៍ទៅលើ “ទ្រឹស្តីគម្រាមកំហែងទំនប់របស់ចិន” និង “ទ្រឹស្ដីការខូចខាតបរិស្ថានរបស់ចិន”។ នៅឆ្នាំ ២០២០ នាយករដ្ឋមន្ត្រី Trump បានបង្កើត “ភាពជាដៃគូមេគង្គ-សហរដ្ឋអាមេរិក” ជាមួយប្រទេសជាប់តំបន់មេគង្គទាំងប្រាំ ។
ទោះបីជាការវិនិយោគយ៉ាងច្រើននៅក្នុងគម្រោងធនធានទឹកទន្លេមេគង្គក្នុងអំឡុងកាលរបបលោក Trump មានតិចជាងរបបរបស់លោក Obama ក៏ដោយ វាបានបើកដំណើរការ “សង្រ្គាមមតិសាធារណៈទឹកទន្លេមេគង្គ” ដែលមានការប្រឆាំងទាបចំពោះប្រទេសចិន។ វាក៏ជាអំឡុងពេលដែលមជ្ឈមណ្ឌល Stimson និង “Eye of the Earth” បានចាប់ផ្តើម “បង្ហាញខ្លួនជាលើកដំបូង” ។
នៅក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសអាមេរិកលោក Price បាននិយាយថា របបនាយករម្ត្រី Biden នឹងបន្តប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ត្រួតពិនិត្យផ្សេងៗដែលផ្តល់មូលនិធិ និងបង្កើតឡើងដោយរបបនាយករម្ត្រី Trump ហើយបន្តយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះរាល់សកម្មភាពរបស់ចិននៅទន្លេមេគង្គលើ។ នៅថ្ងៃទី២៤ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០២១ ក្នុងអំឡុងទស្សនកិច្ចនៅសិង្ហបុរី អនុប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក Harris បានប្រកាសថា “ភាពជាដៃគូមេគង្គ-សហរដ្ឋអាមេរិក” គឺជាផ្នែកសំខាន់នៃ “យុទ្ធសាស្ត្រឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក”របស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងជាផ្នែកយុទ្ធសាស្ត្រដ៏សំខាន់ក្នុងការទប់ស្កាត់ប្រទេសចិន។
ស្ថិតិបង្ហាញថា ពីឆ្នាំ ២០០៩ ដល់ឆ្នាំ ២០២១ រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្តល់ជំនួយទ្វេភាគីដល់តំបន់មួយចំនួនជាង ៤,៣ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដល់ “ប្រទេសដែលជាដៃគូទន្លេមេគង្គ” ដែលក្នុងនោះជិត៤ពាន់លានដុល្លារបានមកពីក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក និងទីភ្នាក់ងារអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិ ដែលភាគច្រើនបានទៅអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលផ្សេងៗ។
វិធីសាស្រ្ត និងផែនការនៃ “សង្រ្គាមមតិសាធារណៈនៃទឹកទន្លេមេគង្គ” របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ត្រូវបានគេស្គាល់យ៉ាងច្បាស់ ហើយពួកគេបានធ្វើឱ្យប្រទេសពាក់ព័ន្ធមានការអាក់អន់ចិត្តផងដែរ។ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះអាជ្ញាធរអភិរក្សទឹកនៃប្រទេសទាំងប្រាំមួយ Lancang-Mekong តែងតែរំលឹកឡើងវិញថា ពួកគេគួរតែពង្រឹងការពិគ្រោះយោបល់ និងការសន្ទនា ការផ្លាស់ប្តូរបទពិសោធន៍ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការគម្រោង បង្កើនការជឿទុកចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមក ការជឿទុកចិត្តគ្នា និងលើកកំពស់កម្រិតទឹកនៃ Lancang-Mekong ។ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិនបានឆ្លើយតបនឹងបញ្ហាពាក់ព័ន្ធជាច្រើនលើកច្រើនសារ។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ 2019មកសហរដ្ឋអាមេរិកបាននិងកំពុងបង្កបញ្ហាធនធានទឹកនៃទន្លេមេគង្គដោយចេតនាបង្កើតចំណុចក្តៅ សាបព្រួសទំនាក់ទំនងក្នុងតំបន់ និងធ្វើឱ្យមានការប៉ះពាល់ទៅលើ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការមេគង្គ-ឡានឆាង។
លោក Zhang Li ជំនួយការអ្នកស្រាវជ្រាវនៅ “ផ្លូវមួយខ្សែ ក្រវ៉ាត់មួយ” និងវិទ្យាស្ថានអភិបាលកិច្ចនៃសកលវិទ្យាល័យ Fudan ដែលបានសិក្សាផ្នែកការទូត និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការធនធានទឹក Lancang-Mekong បានប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មានថា នៅពេលនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកបានធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវ “សង្គ្រាមមតិសាធារណៈទឹក” ។ ពីវិស័យសេដ្ឋកិច្ច និងអេកូ “យុទ្ធសាស្ត្រឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក” វាក៏ជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់នៃ “ប្រេកង់បី” នៃធុរកិច្ច ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីបង្កើន “ការវាយលុកទៅលើមតិសាធារណៈផ្លូវទឹក” ជាបន្តបន្ទាប់ប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិន។ ម៉្យាងវិញទៀត សហរដ្ឋអាមេរិកបានដឹងថា “គំនិតផ្តួចផ្តើមមេគង្គក្រោម” ដែលខ្លួនបានដឹកនាំនៅឆ្នាំនោះ បានដំឡើងទៅជា “ភាពជាដៃគូមេគង្គ-សហរដ្ឋអាមេរិក” ដែលធ្វើឲ្យសមាជិកយន្តការក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍មានការខ្វះខាតនឹងមានការមិនយល់ស្រប។ ហើយឆ្លៀតឱកាសទប់ស្កាត់ “អន្តរភាវូបនីយកម្ម” នៃបញ្ហាមេគង្គនិងបង្ក្រាបចិន។ លោក Zhang Li ជឿជាក់ថា ការកសាងទន្លេមេគង្គរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកទៅជា “សមរភូមិថ្មីសម្រាប់ការប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិក” មិនស្របតាមផលប្រយោជន៍រួមរបស់ប្រទេសទាំងប្រាំមួយនៅក្នុងតំបន់នោះ ហើយក៏មិនរួមចំណែកដល់ដំណោះស្រាយជាមូលដ្ឋាននៃបញ្ហាធនធានទឹកផងដែរ៕
ដោយ ៖ លោក ឆាយ សុផល
