ទីបំផុត! រជ្ជទាយាទអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត ពាក់ព័ន្ធករណីឃាតកម្មអ្នកកាសែត,ពេលនេះអង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែន បានដាក់ពាក្យប្តឹងហេីយ

ចែករំលែក៖

អន្តរជាតិ៖ ទីបំផុត! រជ្ជទាយាទអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត Mohammed bin Salman និងបុគ្គលចំនួន៤រូបផ្សេងទៀត ដែលពាក់ព័ន្ធលើករណីឃាតកម្មអ្នកកាសែត Jamal Kashoggi កាលពីឆ្នាំ២០១៨។ ពេលនេះអង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែន (RSF) បានប្តឹងទៅការិយាល័យរដ្ឋអាជ្ញាអាល្លឺម៉ង់។ ចំពោះការប្ដឹងរជ្ជទាយាទអង្គនេះ ដោយមានការសង្ស័យប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងការឃុំខ្លួនដោយបង្ខំអ្នកកាសែតចំនួន៣៤នាក់។

បេីតាមពាក្យបណ្តឹងដាក់ជូនរដ្ឋអាជ្ញាអាល្លឺម៉ង់ នៅថ្ងៃទី២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១ សាខាង RSF ប្រចាំអាល្លឺម៉ង់ស្នើឱ្យរដ្ឋអាជ្ញាវិភាគស្ថានការណ៍ខាងលើ ដោយបើកការស៊ើបអង្កេតជាផ្លូវការនិងចេញដីការចាប់ខ្លួន។ ពាក្យបណ្តឹងនោះចោទរជជ្ជទាយាទ លោក Saud al-Qahtani ដែលជាទីប្រឹក្សា និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បីរូបផ្សេងទៀតថា ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវទាំងស្រុងលើឧក្រិដ្ឋកម្មទាំងនោះ។

ជាក់ស្ដែងក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ខ្លួន RSF លើកឡើងថា អ្នកកាសែតនៅអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត ជាជនស៊ីវិល និងជាជនរងគ្រោះក្នុងការវាយប្រហារដែលមានលក្ខណៈសុសសាយ (widespread) និងជាប្រព័ន្ធ(systematic) ហើយមូលហេតុនយោបាយជាផ្នែកមួយនៃគោលនយោបាយរដ្ឋក្នុងការពិន័យ ឬបំបិទសំឡេងពួកគេ។ លក្ខណៈសុសសាយ ឬជាប្រព័ន្ធ ជាលក្ខខណ្ឌមួយក្នុងការពិចារណាឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ មុននឹងពិនិត្យទៅលើធាតុផ្សំផ្សេងទៀតនៃបទឧក្រិដ្ឋនេះ។

សូមជម្រាបថា ពាក្យបណ្តឹងរបស់អង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែនប្រឆាំងរជ្ជទាយាទអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត Mohammed bin Salman និងមនុស្ស៤រូបផ្សេងទៀតនៅប្រព័ន្ធតុលាការអាល្លឺម៉ង់ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីការចេញផ្សាយរបាយការណ៍នៃទីភ្នាក់ងារចារកិច្ចអាមេរិក បញ្ជាក់ថាទ្រង់ជាអ្នកបើកផ្លូវបើកផ្លូវដល់ប្រតិបត្តិការតាមចាប់ ឬសម្លាប់លោក Kashoggi ដែលរិះគន់ការដឹកនាំរបស់ទ្រង់ជារឿយៗ។ ចំណែកសហរដ្ឋអាមេរិកវិញ ក៏សម្រេចមិនដាក់ទណ្ឌកម្មរជ្ជទាយាទអង្គនេះដែរ ដោយមិនចង់ប៉ះពាល់ដល់ទំនាក់ទំនងប្រទេសទាំងពីរ។

ជាហេតុដែល សាខាង RSF ដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅរដ្ឋអាជ្ញាអាល្លឺម៉ង់ ក៏ដោយសារតែក្រមព្រហ្មទណ្ឌអាល្លឺម៉ង់អនុញ្ញាតឱ្យទទួលយករឿងក្តីដែលស្ថិតក្នុងយុត្តាធិការអន្តរជាតិ។ យុត្តាធិការអន្តរជាតិ ជាផ្នែកមួយនៃយុត្តាធិការដែលទទួលស្គាល់ដោយច្បាប់អន្តរជាតិ និងអនុញ្ញាតឱ្យរដ្ឋនីមួយៗស៊ើបអង្កេត កាត់ក្តី ឃុំខ្លួន និងដាក់ពន្ធនាគារនូវបុគ្គលទាំងឡាយណាដែលប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិដូចជាឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ និងទារុណកម្មជាដើម។

បើតាមលោកស្រីចៅក្រម Van Den Wyngaert នៃតុលាការយុត្តិធម៌អន្តជាតិ បានអះអាងថា យុត្តាធិការអន្តរជាតិត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យប្រើក្នុងឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។ ខណៈដែលយុត្តាធិការអន្តជាតិ ក៏ត្រូវបានអ្នកច្បាប់មួយចំនួនទទួលស្គាល់ជាទម្លាប់ច្បាប់អន្តជាតិផងដែរ។

ដោយឡែកការប្រើប្រាស់យុត្តាធិការនេះ ក៏ជាផ្នែកមួយនៃទំនួលខុសត្រូវការពារ (Responsibility to Protect) ដែលជំរុញឱ្យរដ្ឋធ្វើអន្តរាគមន៍ផ្នែកយោធា ឬការទូតក្នុងការបញ្ឈប់ឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិទាំងនោះ។ ជាទូទៅ យុត្តាធិការនេះត្រូវយកមកប្រើ បើទោះបីជាជនជាប់ចោទមិនមែនជាជនជាតិនៃរដ្ឋដែលកាត់ក្តី នោះ និងបើទោះបីជាប្រយោជន៍នៃរដ្ឋនោះមិនត្រូវបានប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានដោយឧក្រិដ្ឋកម្មក៏ដោយ។ អង់គ្លេស អាមេរិក អេស្ប៉ាញធ្លាប់ប្រើយុត្តាធិការទាំងនេះដើម្បីកាត់ទោសបុគ្គលប្រព្រឹត្តអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។

ការប្រើប្រាស់យុត្តាធិការអន្តរជាតិ មិនមែនជារឿងថ្មីឡើយសម្រាប់អាល្លឺម៉ង់។ ចំណែកតុលាការអាល្លឺម៉ង់ កាលពីសប្តាហ៍កន្លងទៅ បានកាត់ក្តីភ្នាក់ងារចារកិច្ចស៊ីរីឱ្យជាប់ពន្ធាគារ៤ឆ្នាំកន្លះ ចំពោះប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិដោយធ្វើទារុណកម្មលើអ្នកប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល។ ក្នុងសំណុំរឿងនោះ រដ្ឋអាជ្ញាអាល្លឺម៉ង់បានប្រើយុត្តាធិការអន្តរជាតិ។

គួររម្លឹកដែរថា ការប្រើប្រាស់យុត្តធិការអន្តរជាតិដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់គឺការកាត់ទោសអតីតមេដឹកនាំណាស៊ីលោកAdolf Eichmann ដែលរត់គេចទៅអាហ្សង់ទីន និងត្រូវបានចារកិច្ចអ៊ីស្រាអែលតាមចាប់ក្នុងឆ្នាំ១៩៦១ បន្ទាប់មកបញ្ជូនមកអ៊ីស្រាអែលវិញដើម្បីកាត់ក្តីលើឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍លើជនជាតិជ្វីហ្វ ក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៦១ ដល់២០១៨ មានរឿងក្តីចំនួន៥២ដែលប្រើប្រាស់យុត្តាធិការនេះ ក្នុងប្រទេសចំនួន១៦។ បន្ថែមពីនេះ ប្រទេសចំនួន១៤៧ អនុញ្ញាតឱ្យប្រព័ន្ធតុលាការប្រើយុត្តាធិការអន្តរជាតិ។

គួរបញ្ជាក់ថា មុននឹងអនុវត្តយុត្តាធិការអន្តរជាតិបានជាទូទៅ គេត្រូវឆ្លងដំណាក់កាលចំនួន៣ ក្នុងនោះរួមមាន៖ ទី១ គឺការកំណត់ឱ្យបានជាក់លាក់ពីមូលដ្ឋានក្នុងការប្រើយុត្តាធិការនេះ, ទី២ការកំណត់និយមន័យឱ្យបានជាក់លាក់ពីឧក្រិដ្ឋកម្មដែលបានប្រព្រឹត្ត ក៏ដូចជាធាតុផ្សំ, និងទី៣គឺមធ្យោបាយដែលអនុញ្ញាតឱ្យតុលាការអនុវត្តយុត្តាធិការលើឧក្រិដ្ឋកម្មនោះ៕ដោយ៖ស តារា